Öncelikle Anafilaksi Nedir? Vücuda alınan bir yabancı maddeye karşı vücudun verdiği ani reaksiyona anafilaksi denir. Alerjik hastalıklar arasında en nadir görülen olmasına rağmen en öldürücü olanı olarak bilinir. İmmünolojik reaksiyon sonucunda vücuttan salınan mediatörlerin sebep olduğu ani gelişen aşırı bir duyarlılık reaksiyonudur. Başka bir ifade ile bazı akyuvar çeşitlerinden salınan protein neticesinde oluşan ani bir alerjik durumdur. Salınan bu proteinler alerji geliştiren ya da gelişen reaksiyonu çok daha ciddi boyutlara getiren maddelerdir. Bu maddelerin salınmasına bağışıklık sisteminin reaksiyonu ya da bağışıklık sistemi ile hiç ilgisi olmayan başka şeyler neden olabilir. Her yaş grubunda görülen bir alerjidir ama daha çok yetişkinlerde ve yetişkinler arasında da kadınlarda çok daha fazla görülür.
Hangi Faktörler Anafilaksiye Sebep Olur?
Anafilaksi, genellikle enfeksiyonla savaşan, gıda gibi zararsız bir şeye aşırı tepki veren bir antikor olduğunda ortaya çıkar. Tetikle ilk defa temas kurduğunuzda olmayabilir, ancak zaman içinde gelişebilir.
Çocuklarda en sık görülen neden yiyeceklerdir. Yetişkinler için ana neden ilaçtır.
Çocuklar için tipik gıda tetikleyicileri şunlardır:
- Yer fıstığı
- kabuklu deniz hayvanı
- Balık
- Süt
- Yumurtalar
- Soya
- Buğday
Yetişkinler için yaygın gıda tetikleyicileri şunlardır:
- kabuklu deniz hayvanı
- Ağaç fıstığı (ceviz, fındık, kaju fıstığı, antep fıstığı, çam fıstığı ve badem)
- Yer fıstığı
Bazı insanlar o kadar hassas ki, yemek kokusu bile bir tepkiyi tetikleyebilir. Bazıları aynı zamanda yiyeceklerdeki bazı koruyuculara alerjiktir.
Sık kullanılan ilaç tetikleyicileri şunlardır:
- Pensilim(daha sık bir hapdan ziyade bir atışı izleyerek)
- Anestezi için kullanılan kas gevşeticiler gibi
- Aspirin, diğer non-steroid anti-inflamatuvar ilaçlar
- Anafilaksi de birkaç başka şey tarafından tetiklenebilir. Ancak bunlar pek yaygın değildir:
- Yaban mersini, ot ve ağaç polenleri
- Arılar, eşekarısı, sarı ceketler, kurtçuklar ve ateş karıncalarının sokması veya ısırıkları
Lateks, hastane eldivenlerinde, balonlarda ve lastik bantlar
İlaçlar, tanı koymak için kullanılan ajanlar, alınan besinler ve arı sokması en çok rastlanan nedenlerdir. İlaçlar içerisinde penisilinler, antibiyotikler ve nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar en önde gelenlerdir. Besinler içerisinde yer fıstığı, kabuklu deniz ürünleri en sık anafilaksiye neden olan besinlerdir. Çocuklarda ise süt ve yumurta bu rahatsızlığa en çok sebep olur.
Arı alerjisi ise daha çok bahar ve yaz aylarında gelişir. Çok çok nadir olsa da bazı anafilaksi vakaları hiçbir neden olmaksızın gelişir ve bu duruma idiyopatik anafilaksi vakası denir.
Anafilaksi Nedir? Belirtileri Nelerdir?
En belirgin özelliği ani başlayan ve gelişen bir reaksiyon olmasıdır. Dakikalar içerisinde gelişir. Ölüme kadar giden vakalar ilk 30 ve 60 dakika içerisinde gelişir.
Anafilaktik reaksiyonun ilk bulguları tipik alerji belirtilerine benzeyebilir: (Burun akması,ciltte kızarıklık gibi) . Ancak ilerleyen zaman diliminde yaklaşık yarım saat için de daha ciddi durumlara sebebiyet verebilir.
İlk şoktan yaklaşık yarım saat sonra bu belirtilerin görülmesi olasıdır.
- Öksürük, solunum sorunları
- Bayılma,baş dönmesi, Görme kusurları
- Vücutta şişme yada kırmızı cilt
- Burun tıkanması
- Nefes alıp vermede güçlük ve hızlı kalp atışı
- Dudakların kaşınması ya da şişmesi
- Boğazda agrı ve kaşıntı
- Kusma, İshal, Mide Bulantısı
- Tansiyon Düşmesi
Bazı insanlar saldırıdan hemen önce bir "ölüm hissi" hissettiğini de hatırlarlar.
Her 5 kişiden 1'inde ilkinden sonraki 12 saat içinde ikinci bir anafilaktik reaksiyon olabilir. Buna bifazik anafilaksi denir.
Anafilaksi Nedir konusu Her hastaya göre farklılık gösterir. Baygınlık hissi, sinirlilik hali, ölüm korkusu, baş dönmesi, halsizlik, el ve ayaklarda oluşan kaşıntı, dilde tat değişikliği gibi ön belirtiler oluşur. Daha sonra Ağız içinde, dilde boğazda kaşıntı ve şişme oluşması ilk şikâyetler olabilir. Hastaların genelinde cilt bulguları görülür.
Kuru öksürük, yutkunmada zorluk, boğazda şişlik, zor nefes alma ve boğulma hissi anafilaksiye bağlı ölümlerin ana nedenidir. Alt sonumum yoları ile birlikte şiddetli astım krizi ve solunum durması gerçekleşebilir. Kalp damar sisteminde oluşan şikâyetler, tansiyonun düşmesi, nabızda hızlanma, çarpıntı ve şok durumu gelişebilir. Ayrıca gözlerde kaşıntı, burunda kaşıntı, burun akıntısı, hapşırık, mide bulantısı ve kusma da meydana gelebilir.
Teşhisi Nasıldır?
Hastanın vereceği bilgiye göre tanı koyulur. Anafilaksiye neden olan alerjen ile reaksiyon arasında geçen süre, reaksiyonun özelliği ve oluşan reaksiyonun düzelme süresi öyküde çok önemlidir. Akut dönemde rahatsızlığı destekleyecek testler yapılır. Palzmahistamin düzeyi ya da serum total triptaz düzeyi ölçümleri yapılır.
Neden olan etkeni tespit etmek için deri testleri ve alerjene IgE ölçümü sonucunda alerjene sebep olan etken kesinleştirilir. Başka rahatsızlıklarla karıştırılmaması da önemlidir. Karıştırılan bu rahatsızlıkların başında ani tansiyon düşüklüğüne sebep olan vazodepresör reaksiyonlar gelir. Panik ataklar, kalp krizi, şeker düşüklüğü, nörolojik sorunlar, yaygın kızarıklıklarla belirti gösteren fluşing sendromları da karıştırılanlar arasındadır.
Anafilaksi (Alerjik Şok) Nasıldır?
Kullanılan en önemli ilaç epinefrindir. Eğer kullanılmaz ya da tedavi de geç kalınır ise sonucun ölüm olması çok yüksek olasılıktır. Hastanın hava yolunun açılması, kan basıncı ve nabız ölçüldükten sonra bacaklar havada olacak pozisyonda hasta sırt üstü yatırılır,(bu pozisyon çok önemlidir ve mutlaka uygulanmalıdır) oksijen verilir, damar yolları açılır ve sıvı verilir.
Yukarıda belirttiğimiz gibi sırt üstü yatar durumda ve ayakların havada olduğu pozisyonun uygulanması çok önemlidir. Anafilaksi vakalarının yüzde 10’unda hastaların yatar durumdan ayağa kalktıklarında ya da ayakta oldukları süre içerisinde öldükleri görülmüştür. Epinefrin bu tarz alerjileri olan kişilerin (özellikle arı ve gıda) sürekli yanlarında bulundurması gereken bir ilaçtır. Hazır çekilmiş epinefrin enjektörü (epipen) her an ulaşabilecekleri bir noktada olmalıdır. Ve bu tarz kişiler epipenin nasıl enjekte edileceğini çok iyi bilmek durumundadırlar. Bilinçsiz uygulama ölüme neden olabilir.
Kas yolu ile yeterli düzeyde verilen epinefrinin çok fazla yan etkisi yoktur. Damardan ya da kas yolundan yüksek dozda verilen bu ilaç ölümcül olabilecek ritim bozukluğuna sebep olabilir. Bu nedenle damar yolu ile verilecek bu ilaç ritim bozukluğu olduğunda müdahale edilebilecek ortamlarda verilmeli aksi halde mutlaka kas yolu ile enjekte edilmelidir.
Epinefrin verildiği halde olumlu cevap vermeyen hastalara ve ayrıca hava yollarının daralması sonucu akciğer hareketleri zorlanan hastalara inhale beta-agonist verilebilir.
Uzamış ve derin hipotansiyon anafilaksinin en zor tedavi edilenidir. Bunun tedavisinde verilen sıvı ve enjekte edilen epinefrinin yanında vazopresör ilaçları da verilir. Ve en önemlisi de bu tip oluşan reaksiyonlarda kişi mutlaka hastaneye yetiştirilmelidir.
