Bizler Dusge olarak, büyük bir çoğunluğun farkında bile olmadığı bu 7 tehlikeli zihniyet tuzağından nasıl kurtulacağınızı açıklıyoruz.
1. Hale etkisi
Halo (veya Hale) etkisi, bir kişi, nesne veya fenomen hakkında karakterinin veya görünümünün tek bir özelliğine dayalı olarak tarafsız olmayan bir düşünceye kapıldığımız zamanlardır. Bu etkinin en yaygın göründüğü durum da, fiziksel çekicilikten kaynaklanmaktadır. Doğrudan kanıt olmasa bile, daha çekici insanlar toplum tarafından genellikle daha kibar, daha akıllı ve daha hoş bulunurlar.
Bu tuzağın tehlikesi, insanları (veya durumları) net ve rasyonel olarak görme yeteneğimizi bastırmasıdır. Sonuç olarak, birinin niyetleri konusunda yanılıyor olabilirsiniz ve güvenmemeniz gereken birine güvenebiliriz. Hale etkisini iyice anlamak ve nasıl mücadele edileceğini öğrenmek için bu makalemize göz atabilirsiniz.
2. Abilene paradoksu
Bu paradoks genellikle insan gruplarında ortaya çıkmaktadır. Gruptaki bireylerin çoğunun veya tamamının tercihlerine uymayan bir eylem tarzına toplu olarak karar veren insanlarla ilgilidir.
Örnek verecek olursak bu paradoks iş yerinde gerçekleşebilir. Mesela Cumartesi günü çalışmak istemiyorsunuz ama bu eyleminiz sonucunda grubunuzdaki (bu durumda işyerinizdeki) insanlar tarafından tembel olarak görülebileceğinizden çekiniyorsunuz. Gruptaki insanların tamamı sizinle aynı düşüncede olup Cumartesi işe gitmek istemese bile Abilene paradoksunun yol açtığı düşünce yapısından dolayı işe gitmek zorunda kalıyorsunuz.
Böyle bir paradoksun nedeni, insanlar arasındaki yetersiz iletişimden kaynaklanmaktadır. Kısacası, dürüstlük bu türden bir yanlış anlaşılmayı önlemeye yardımcı olabilir.
3. Akıl okuma
Bu bilişsel bozulma çoğu bireyde görülebilir. Çoğu zaman başkalarının bizim hakkımızda ne düşündüğünü bildiğimize inanırız. Ayrıca insanların genellikle kötü bir şey düşündüklerinden de eminizdir. Bu durumun en kötü yanı da, bu düşünceleri zamanında durdurmazsak, insanların bizi sevmesi için belirli bir yolla hareket etmeye başlayabiliriz, bu eylemlerimiz de genellikle istediklerimizin tam tersi sonuçlara yol açar.
Bu fikirlere teslim olduğumuzda, insanlar ve onların güdüleri hakkında yanlış sonuçlara varma olasılığımız daha yüksektir. Bu durumlarda daha endişeli hissederiz ve bu da yorgunluğa neden olur.
4. Öz eleştiri
Evet, özeleştirinin bizim için iyi bir şey, sonuçta bizi yeni bir şeyler yapmaya motive ediyor. Yada biz öyle düşünüyoruz… Öz eleştiri popüler bir zihniyet tuzağından başka bir şey değil. Suçluluk ve diğer psikolojik sorunlara yol açmak dışında pek de bir faydası olduğunu söyleyemeyiz.
Öz eleştiri, kötü bir özgüven belirtisinden başka bir şey değildir. Olumsuz iç diyalog aynı zamanda başka bir bilişsel çarpıtma, olumsuz filtreleme, bir durum hakkındaki tüm olumlu bilgileri görmezden gelmemize ve kötü şeylere odaklanmamıza neden olur. Böylece tüm başarılarımızı sorgulamaya ve başarısızlıklara odaklanmaya başlarız.
5. Wobegon Gölü etkisi
Bu etkinin diğer adı da “aşırı güven etkisi” dir. Özeleştirinin aksine, insanların kendilerini “ortalamadan daha iyi” olarak değerlendirmelerine neden olan olumlu bir yanılsamadır. Ama yine de gerçekle hiçbir ilgisi olmayan yanlış sonuçlara götürür.
Bu bozulma çok farklı sonuçlara yol açabilir. En kötü durumlarda, insanlar zaten herkesten daha iyi olduklarını düşündükleri için becerilerini geliştirmeyi bırakabilirler. Başarı şanslarını gözle görülür biçimde düşürecektir.
6. Yanlış ortaklık etkisi
Abilene paradoksunun aksine yanlış ortaklık etkisi, çoğu insanın bizim fikrimizi paylaştığını düşündüğümüz zamandır. Bunu ispatlayacak istatistiksel veriler olmasa da sık sık “Bunu herkes yapar” veya “Çoğu insan böyle yaşar” gibi şeyler söyleriz. (Çiftlik bank olaylarınını hatırlamanız yeterli.)
İlginçtir ki karşıt bir görüş, insanların diğer kişinin aslında yanlış olduğunu düşünmesine neden olur. Dolayısıyla, insanlar bu bilişsel çarpıklığa sahip olduklarında, eleştirel düşünmeleri ve daha iyi bir argümana sahip olsalar bile diğer insanların bakış açılarını kabul etmeleri gerçekten zorlaşır.
7. Kör nokta
Artık zihniyet tuzakları hakkında bir şeyler öğrendiğinize göre, muhtemelen bunların hiçbirinin sizin için geçerli olmadığını düşünüyorsunuz. Bu doğru olabilir.
Ancak çalışmaların, en rasyonel insanların bile hata yaptığını ve kendilerini bu tuzakların içinde bulabileceklerini gösterdiğini unutmamalısınız. Bu yüzden deneyimlerinize geri dönüp onları uygun şekilde analiz etmeyi unutmayın.
Burada paylaştıklarımız dışında bildiğiniz başka bir zihniyet tuzağı var mı?
