Bipolar bozukluğu olan kişiler, okulda veya işte günlük işlerini yönetmekte veya ilişkilerini sürdürmekte birçok sorun yaşayabilir. Kesin bir tedavisi yoktur, ancak semptomları yönetmeye yardımcı olabilecek birçok tedavi seçeneği vardır.
Kısaca Bipolar Bozukluk Hakkında
Bipolar bozukluk oldukça sık görülen bir sorundur. Örneğin ABD’li yetişkinlerin yüzde 2,8’de bu sorun (ya da yaklaşık 5 milyon kişi diyelim) teşhis edildi. Bipolar bozukluğu olan kişilerin semptom göstermeye başladığı yaş ortalaması ise 25 yıl.
Bipolar bozukluğun neden olduğu depresyon en az iki hafta sürer. Yüksek (manik atak) bir bölüm birkaç gün veya hafta sürebilir. Bazı insanlar yılda birkaç kez bu atakları yaşarken, birçok kişi sadece nadiren yaşar. Bipolar bozukluğa sahip olmak nasıl bir şey, yapılması ve yapılmaması gerekenler… Hepsi makalemizde.
Bipolar Bozukluğun Nedenleri
Bipolar bozukluk yaygın bir zihinsel sağlık bozukluğu olsa da, doktorlar için hala birçok gizemi içinde barındıran bir rahatsızlıktır. Bazı insanların bu durumu geliştirmesine neyin neden olduğu henüz belli olmasa da, bazılarında sebepleri belirlidir. İşte bu sebeplerden bazıları;
Genetik
Ailenizde veya kardeşinizde bipolar bozukluk varsa, bu durumun sizde ortaya çıkma olasılığı yüksektir. Ancak şunu belirtmeliyiz, ailesinde bipolar bozukluğu olan çoğu insanda bipolar bozukluk görülmez.
Beyin Yapısı
Beyin yapınız hastalık riskinizi etkileyebilir. Beyninizin yapısındaki veya işlevlerindeki anormallikleri bipolar bozukluk da dahil olmak üzere birçok rahatsızlığı tetikleyebilir.
Çevresel Faktörler
Genetik ve beyinsel faktörler dışında, dış faktörler de bipolar bozukluğa neden olabilir. Bu faktörler kısaca;
- Aşırı stres
- Travmatik deneyimler
- Ve fiziksel rahatsızlıklardır.
Bu faktörlerin her biri bipolar bozukluğun gelişimini tetikleyebilir.
Bipolar Bozukluk Genetik Midir?
Bipolar bozukluk ebeveynden çocuğa geçebilir. Bu bozukluğa sahip bir akrabanız varsa, bipolar bozukluğunuz olma ihtimali; ailesinde bu sorun bulunmayanlara göre daha yüksektir (4 ila 6 kat).
Bununla birlikte, yukarıda da belirttiğimiz üzere bipolar bozukluğu olan akrabalara sahip olmanız, bu hastalığa sahip olacağınız anlamına gelmez.
Bipolar Bozukluk Belirtileri
Bipolar bozuklukta ortaya çıkabilecek üç ana semptom vardır: mani, hipomani ve depresyon.
Mani yaşarken, bipolar bozukluğu olan bir kişi duygusal bir vızıltı hissedebilir. Heyecanlı, dürtüsel, öforik ve enerji dolu hissedebilirler.
Hipomani ise genellikle bipolar II bozukluğu (makalenin ilerleyen kısımlarında anlatacağız) ile ilişkilidir. Maniye benzer, ama o kadar şiddetli değildir. Maniden farklı olarak, hipomani iş yerinde, okulda veya sosyal ilişkilerde herhangi bir soruna neden olmayabilir. Bununla birlikte, hipomani olan insanlar hala ruh hallerinde değişiklikler fark ederler.
- Derin üzüntü
- Umutsuzluk
- Enerji kaybı
- Bir zamanlar keyif aldıkları aktivitelere ilgi eksikliği
- Çok az veya çok fazla uyku dönemleri
- İntihar düşünceleri
Bu nadir bir durum olmasa da, bipolar bozukluğun çeşitli semptomları nedeniyle teşhis edilmesi zor olabilir.
Kadınlarda Bipolar Bozukluk Belirtileri
Erkekler ve kadınlar arasında, bipolar bozukluk teşhisi neredeyse eşittir. Bununla birlikte, bozukluğun ana semptomları iki cinsiyet arasında farklı olabilir. Çoğu durumda, bipolar bozukluğu olan bir kadın:
- 20’li veya 30’lu yaşlarından sonraki dönemde teşhis edilebilir
- Daha hafif mani bölümleri bulunur
- Danik ataklardan daha fazla depresif atak yaşarlar
- Tiroid hastalığı, obezite, anksiyete bozukluğu ve migren dahil olmak üzere diğer koşulları aynı anda yaşayabilirler
- Alkol bağımlılığı riski daha yüksektir
Bipolar bozukluğu olan kadınlarda daha sık nüksedebilir. Bunun menstrüasyon, hamilelik veya menopoz ile ilgili hormonal değişikliklerden kaynaklandığı düşünülüyor. Eğer bir kadınsanız ve bipolar bozukluğa sahip olabileceğinizi düşünüyorsanız, bu belirtileri ve sebep olabileceklerini detaylı şekilde anlamanız önemli.
Erkeklerde Bipolar Bozukluk Belirtileri
- Erkeklerde, kadınlara göre daha erken yaşlarda teşhis edilebilir
- Daha şiddetli ve özellikle manik ataklar yaşanır
- Madde bağımlılığı sorunları ortaya çıkabilir
Bipolar bozukluğu olan erkeklerin kendi başlarına tıbbi yardım almayı tercih etme olasılığı kadınlardan daha düşüktür. Ayrıca intiharla etme olasılıkları da kadınlara göre daha yüksek…
Çocuklarda Bipolar Bozukluk
Çocuklarda bipolar bozukluğun teşhisi tartışmalıdır. Bunun nedeni, çocukların her zaman yetişkinlerle aynı bipolar bozukluk semptomlarını göstermemeleridir. Ruh halleri ve davranışları, doktorların yetişkinlerde bozukluğu teşhis etmek için kullandıkları standartlara da genelde uymaz.
Çocuklarda ortaya çıkan bipolar bozukluk semptomları, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu gibi çocuklarda ortaya çıkabilecek bir dizi başka rahatsızlıktan kaynaklanan semptomlarla da örtüşmektedir.
Bununla birlikte, son birkaç on yılda, doktorlar ve ruh sağlığı uzmanları çocuklara da bu tanıyı koymaya başladılar. Tanı, çocukların tedavi görmesine yardımcı olabilse de, teşhisi koymak haftalar veya aylar sürebilir. Çocuğunuzun zihinsel sağlık sorunları olan çocukları tedavi etmek için eğitilmiş bir profesyonelden yardım ve hatta özel bakım alması gerekebilir.
Yetişkinler gibi, bipolar bozukluğu olan çocuklar da yüksek ruh hali atakları yaşarlar. Çok mutlu görünebilirler ve uyarılabilir davranış belirtileri gösterebilirler. Bu dönemler daha sonra depresyon tarafından takip edilir. Tüm çocuklar duygudurum değişiklikleri yaşarken, bipolar bozukluğun neden olduğu değişiklikler çok belirgindir.
Çocuklarda Manik Belirtiler
- Çok saçma davranışlar ve aşırı mutlu hissetmek
- Alakasız konulardan konuşma
- Odaklanma veya konsantre olma konusunda sorunlar
- Aniden öfkelenmek
- Uyku problemleri
Çocuklarda Depresif Belirtiler
- Çok üzgün bir ruh hali
- Gereğinden fazla veya az uyku
- Hiçbir şeye ilgi duymamak
- Sık sık baş ağrısı şikayetinde bulunması
- Çok az veya çok fazla yemek
- İntihar hakkında düşünmek
Ancak şunu da belirtmeliyiz ki çocuğunuzun bu belirtilerden birine veya birkaçına sahip olması, bipolar bozukluğu olduğunun kesin delili değildir. Var olan birçok psikolojik rahatsızlık vardır ve bunlardan herhangi başkası da olabilir.
Gençlerde Bipolar Bozukluk
Hormonlardaki değişiklikler ve ergenlikle birlikte gelen meydana gelen değişimler, her gencin zaman zaman biraz üzgün veya aşırı duygusal görünmesine neden olabilir. Bununla birlikte, ruh halindeki bazı genç değişiklikler bipolar bozukluk gibi daha ciddi bir durumun sonucu da olabilir.
Bipolar tanısı en sık geç ergenlik döneminde ve erken yetişkinlikte görülür. Gençler için, manik bir atağın yaygın belirtileri şunlardır:
- Çok mutlu olmak
- Tehlikeli davranışlar
- Madde kullanımı
- Seks hakkında her zamankinden daha fazla düşünmek
- Yorgunluk ve uyku problemleri
- Ani öfkelenmeler
- Odaklanma sorunları
Gençler için, depresif bir atağın daha yaygın belirtileri ise şunlardır:
- Çok az veya çok fazla uyku
- Çok fazla yemek veya iştahsızlık
- Aniden üzüntülü bir ruh haline bürünmek
- İçine kapanmak, sosyal aktivitelerde bulunmamak
- Ölüm ve intihar hakkında düşünmek
Bipolar bozukluğun teşhisi ve tedavisi, gençlerin sağlıklı bir yaşam sürmelerine yardımcı olacaktır, psikolojik destek almak bu konuda atılacak ilk adım olmalı.
Bipolar Bozukluk Türleri
Bipolar I
Bipolar I, en az bir manik bölümün ortaya çıkmasıyla tanımlanır. Manik ataktan önce ve sonra hipomanik veya majör depresif ataklar yaşayabilirsiniz. Bu tip bipolar bozukluklar, hem erkekleri hem de kadınları eşit derecede etkiler.
Bipolar II
Bu tip bipolar bozukluğu olan kişiler en az iki hafta süren bir majör depresif atak yaşarlar. Ayrıca yaklaşık dört gün süren en az bir hipomanik bölüm var. Bu tip bipolar bozukluğun kadınlarda daha yaygın olduğu düşünülüyor.
Siklotimi
Siklotimi ise hipomani ve depresyon ataklarını içeren bipolar bozukluk türüdür. Bu semptomlar bipolar I veya bipolar II bozukluğunun neden olduğu mani ve depresyondan daha kısadır ve şiddeti daha hafiftir. Bu soruna sahip olan çoğu insan, ruh hallerinin iyi olduğu dönemlerde sadece bir veya iki ay yaşar.
Bu tanıları kendi kendinize koymayı değil, öncelikle doktorunuza danışıp birlikte teşhis koymayı tercih etmelisiniz.
Bipolar Bozukluk Tanısı
Bipolar bozukluk tanısı, bir veya daha fazla manik atak veya karışık (manik ve depresif) atakları içerir. Bipolar II tanısı, bir veya daha fazla majör depresif atak ve en az bir hipomani atağını içerir.
Manik atak teşhisi konması için, en az bir hafta süren veya hastaneye yatırılmanıza neden olabilecek semptomlar yaşamalısınız. Bu süre zarfında bu semptomları her gün gösteriyorsanız, büyük ihtimalle tanı koyulacaktır. Öte yandan, majör depresif ataklar en az iki hafta sürmelidir.
Bipolar bozukluğun teşhis edilmesi zor olabilir, çünkü ruh haliniz her an değişebilir. Ayrıca çocuklarda ve ergenlerde teşhis koymak, yetişkinlere göre daha zordur.
Bipolar bozukluk, tedavi edilmezse daha da kötüleşebilir. Semptomlar daha sık ve çok ağır seviyelere gelebilir. Ancak bipolar bozukluğunuz için tedavi olmanız durumunda, sağlıklı ve üretken bir yaşam sürmeniz mümkündür. Bu nedenle tanı çok önemlidir ve doktorunuza güvenmenizi öneririz.
Bipolar Bozukluk Testi
Hiçbir test, bipolar bozukluk tanısı koymak için tek başına yeterli değildir. Yani “Bipolar bozukluk testi nedir? Nasıl yapılır?” gibi sorular sormak yersizdir. Bunun yerine, doktorunuz tarafından birkaç teste tabi tutulmanız gerekecektir. Bunlar şunları içerebilir:
- Fiziksel Test: Doktorunuz tam bir fizik muayene yapacaktır. Ayrıca, semptomlarınızın diğer olası nedenlerini anlayabilmek için kan ve idrar testleri isteyebilirler.
- Ruh Sağlığı Değerlendirmesi: Doktorunuz sizi, psikolog gibi bir ruh sağlığı uzmanına yönlendirebilir. Bu doktorlar bipolar bozukluk gibi zihinsel sağlık durumlarının teşhis ve tedavisinde yardımcı olurlar.
- Ruh Hali Günlüğü: Doktorunuz davranış değişikliklerinizin bipolar bozukluk gibi bir duygu-durum bozukluğunun sonucu olduğundan şüphelenirse, ruh halinizi grafiklemenizi isteyebilir. Bunu yapmanın en kolay yolu, nasıl hissettiğinize ve bu duyguların ne kadar sürdüğüne dair bir günlük tutmaktır. Doktorunuz ayrıca uyku ve yeme düzeninizi takip etmenizi ve not etmenizi isteyebilir.
Doktorunuz bunlara ek olarak bipolar bozukluğu teşhis etmek için başka araçlar ve testler kullanabilir.
Bipolar Bozukluk Tedavisi
Bipolar bozukluğunuzu yönetmenize yardımcı olabilecek çeşitli tedaviler mevcuttur. Bunlar ilaçlar (ilacından biz bahsedemeyiz, doktorunuza danışmanızı öneririz), danışmanlık ve yaşam tarzı değişikliklerinden oluşur. Bazı doğal ilaçlar da yararlı olabilir.
Psikoterapi
İlaçsız tedavi yolunu izleyen psikoterapi üçe ayrılır, kısaca inceleyelim.
Bilişsel Davranış Terapisi
Bilişsel davranış terapisi bir tür konuşma terapisidir. Siz ve bir terapist, bipolar bozukluğunuzu yönetmenin yolları hakkında konuşuyorsunuz ve bu esnada doktorunuz, düşünme kalıplarınızı anlamanıza yardımcı oluyor. Tüm bu sorunlarla başa çıkmak için size çeşitli stratejilerden bahsedebilir.
Psiko-Eğitim
Psiko-eğitim, sizin ve sevdiklerinizin bu bozukluğu anlamasına yardımcı olan bir tür danışmanlıktır. Bipolar bozukluk hakkında daha fazla bilgi edinmeniz, size ve hayatınızdaki diğer insanlara yardımcı olacaktır.
Sosyal Ritim Terapisi
Sosyal ritim terapisi uyku, yeme ve egzersiz gibi günlük alışkanlıkları düzenlemeye odaklanır. Bu günlük temelleri dengelemek, bozukluğunuzla başa çıkmanıza yardımcı olabilir.
Diğer Tedavi Seçenekleri
- EKT, (elektroşok tedavisi)
- Uyku ilaçları
- Vitamin takviyeleri
- Lityum tedavisi
Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Bipolar bozukluğunuzu yönetmenize yardımcı olmak için atabileceğiniz bazı basit adımlar da vardır:
- Yemek ve uykunuzu bir rutin halinde yürütün
- Ruh hali değişimlerinizi takip edin, tanıyın
- İnsanlarla bu sorununuz hakkında iletişim kurmaktan çekinmeyin
- Psikolojik danışmanlığa başvurun
Bipolar Bozuklukla Başa Çıkmak
Siz veya tanıdığınız birinin bipolar bozukluğu varsa, yalnız değilsiniz. Bipolar bozukluk, dünya çapında yaklaşık 60 milyon insanı etkileyen bir bozukluktur.
Bipolar bozukluk belirtileri yaşadığınızı düşünüyorsanız, doktorunuzdan randevu alın veya bir arkadaşınızın, akrabanızın veya sevdiğiniz herhangi birinin bipolar bozukluğa sahip olabileceğini düşünüyorsanız, desteğiniz ve kendisine karşı anlayışınız çok önemlidir.
Depresif dönemlerden geçen insanlar intihar düşüncelerine sahip olabilir. Birinin kendine veya başka bir kişiye zarar verme riski olduğunu düşünüyorsanız:
- 112’yi arayın.
- Ekipler gelene kadar söz konusu kişiyi yalnız bırakmayın.
- Ortamda bulunması muhtemel silah, bıçak gibi tehlikeli unsurları ortadan kaldırın.
- Onu dinleyin, ama yargılamayın ve sakince durumu idare edin.
Bipolar Bozukluk ve Sosyal İlişkiler
Bipolar bozukluk ile yaşarken bir ilişkiyi yönetmek söz konusu olduğunda, dürüstlük en iyi yoldur. Sahil olduğunuz bipolar bozukluk, hayatınızdaki herhangi bir ilişki üzerinde, özellikle de romantik bir ilişki üzerinde ciddi etkilere neden olabilir. Bu nedenle, durumunuz hakkında açık olmak ve gizlememek önemlidir.
Birine bipolar bozukluktan muzdarip olduğunuzu söylemek için doğru veya yanlış zaman yoktur. Hazır olduğunuzda açık ve dürüst olun, çünkü en büyük destekçiniz çevrenizdekiler olmalıdır.
Bir ilişkiyi desteklemenin ve başarılı hale getirmenin en iyi yollarından biri, tedavinize sadık kalmaktır. Tedavi, semptomları azaltmanıza ve ruh halinizdeki değişikliklerin şiddetini azaltmanıza yardımcı olur. Bozukluğun bu yönleri kontrol altında olduğunda, ilişkinize daha fazla odaklanabilirsiniz. Ayrıca eşiniz, sağlıklı bir ilişkiyi teşvik etmenin yollarını konusunda size yardımcı olabilir.
Bipolar Bozukluk Tamamen Düzelir Mi? Onunla Yaşamak
Bu kronik bir psikolojik rahatsızlıktır. Bu, hayatının geri kalanında yaşayacağın ve bununla başa çıkman gerektiği anlamına gelir. Ancak bu, mutlu ve sağlıklı bir yaşam süremeyeceksiniz demek değildir. Bunu unutmayın.
Tedavi, ruh halinizdeki değişiklikleri yönetmenize ve semptomlarınızla başa çıkmanıza yardımcı olacaktır. Doktorunuza ek olarak, bir psikiyatrist ve psikologdan destek almanız gerekebilir. Konuşma terapisi sayesinde, bu doktorlar ilaçların yardımcı olamayacağı bipolar bozukluk belirtileri ile başa çıkmanıza yardımcı olabilir. Ayrıca araştırmalara göre, bipolar bozukluğa sahip insanların çoğu için, çözüm olarak konuşma terapisi yeterli oluyor. Yani rahatsızlığınız sizi hapsetmesin, sosyal ve aktif olmak en büyük çözümlerdendir.
Bipolar bozukluk ile yaşamak gerçek bir meydan okuma olsa da, buna karşı koymak için aksiyon almak yeterlidir.
