D vitamin eksikliği son dönemlerde küresel bir sorun haline gelmeye başlamıştır. Özellikle dünyanın kuzey bölgelerinde yaşayan insanlarda-güneş ışınlarının geliş açısının düşmesi yüzünden- bu eksiklik daha fazla görülür. Peki D vitamini nedir?
D Vitamini ve Vücuttaki İşlevi
Güneş ışığı vitamini olarak halk arasında yaygınlaşan D vitamini, oksidasyona ve ısıya dayanıklı, beyaz ve kristal bir yapıdadır. Vitamin D’nin vücutta çeşitli metabolik süreçlerde etkili olması onun bir hormon olarak kabul edilmesini sağlar. Bu metabolik yollar: Hücrelerin kanserli hücreye dönüşmesini engelleme, hücre büyümesini inhibe etme, immün regülasyonu koruma, hücre farklılaşmasını önleme gibi ifade edilebilir.
Vitamin D’nin en önemli görevi kalsiyum (Ca) metabolizmasını düzenlemesidir. Böbreklerden Ca atımını azaltır ve ince bağırsaklardan Ca emilimini artırır. Bununla beraber vücutta yeterli kalsiyum (Ca) ve fosfor (P) bulunması vitamin D’nin emilimini olumlu yönde etkilemektedir.
Kaynakları Nelerdir, Nasıl Sentezlenir?
En önemli kaynağı güneştir. Güneş ışınlarına yeterli miktarda maruz kalındığında deride sentezlenir. Güneş dışında D vitamini nelerde var? Yumurta, balık yağı, yağlı balıklarda çok az miktarda bulunur. Vitamin D ile zenginleştirilen besinlerden ve vitamin D içeren suplemanlardan vücuda alınabilir.
Vitamin D bitkilerde ergokalsiferol (vitamin D2), insanlarda ve hayvanlarda kolekalsiferol (vitamin D3) formunda bulunur. Bu formlar diyetle besinlerden alınır. Diyetle vücuda alınan vitamin D2 ve D3 şilomikronlarla birleşerek lenfatik sistemle venöz dolaşıma katılır veya ihtiyaç duyulana kadar yağ hücrelerinde depo edilir. Güneş ışınlarıyla deride bulunan 7-dehidrokolesterol, kolekalsiferole dönüşür. Diyetle ve deriyle alınan vitamin D formları biyolojik olarak aktif değildir. Aktifleşmesi için vücutta bir dizi reaksiyona tabi tutulur. Vitamin D’nin aktifleşebilmesi için kalsitriol formuna dönüşmesi gerekir.
Vitamin D karaciğerde 25-hidroksikolekalsiferole(25(OH)D3) dönüşür. 25(OH)D3 vücutta vitamin D nin en fazla bulunan formudur ve vitamin D düzeylerini yansıtan en iyi parametredir. Yağ doku, iskelet kası ve karaciğerde en çok depolanan vitamin D formudur. Vitamin D bağlayıcı protein ile 25(OH)D3 böbreklere taşınır. Böbreklerde 1,25-dihidroksikolekalsiferole (1,25(OH)2D3,kalsitriol) dönüşür. Bu dönüşüm sayesinde vitamin D vücutta kullanılabilir hale gelir (kalsitriol formuna dönüşmüştür).
Eksikliğinde Ne Olur?
25(OH)D3 ‘ün vitamin D eksikliğinin saptanmasında kullanılan en iyi parametrelerden olduğunu daha önce söylemiştim. Yapılan kan testlerinde 25(OH)D3 20 ng/ml’den daha az ise vitamin D eksikliği, 30 ng/ml’den fazla ise yeterli vitamin D düzeyi olarak kabul edilir.
Vitamin D eksikliğinde yetişkinlerde osteomalazi, çocuklarda rikets görülebilir. Bunun yanında osteoporoz, düşme ve kırık oranları artar.
