Herhangi bir bireyin, başkalarının görüşünün veya fikrinin kendisininkinden farklı olamayacağını (veya olmaması gerektiğini) düşünür. Kısacası bilişsel bir önyargıyı temsil eder, çünkü egosantrik bir insan başkalarının kendileriyle aynı perspektifi paylaştığını varsayar, herkesin farklı bir düşüncesi olması egosantrik insanlara saçma gelir. “Herkes benimle aynı fikirde olmalı!” cıdırlar.
Peki, egosantrik düşüncenin anlamı nedir? Bir kişilik bozukluğu mudur? Narsistik olmakla benzerlikleri ve farkları nelerdir? Hepsini sizler için makalemizde bir araya getirdik.
Egosantrizme Genel Bakış
Aslına bakarsanız, günümüzde insanların birçoğunun egosantrik olduğunu söyleyebiliriz. Başkalarının fikirlerini tamamıyla yok sayıp kendi düşüncelerimiz dışındakilerden tamamen soyutlanmak bir ata sporu haline geldi. Çoğu insan egosantrik düşüncelere sahip olsa da, bunu kabul etmek istemezler. Ayrıca, konu üzerinde araştırmalar yürüten bilim insanlarına göre egosantrizm ile narsisizm arasında bazı benzerlikler bulunuyor.
Egosantrik ve Narsistik
Egosantrik terimi, kendi bakış açısından başka bakış açılarını kabul etmeyen bireyleri tanımladığından, bunun narsisizmle aynı şey olup olmadığını merak edebilirsiniz. Evet, her iki durum arasında bazı paralellikler mevcut, ancak egosantrik ve narsistik kişilik bozukluğu arasında belirgin farklar bulunuyor.
Egosantrik ve narsistik arasındaki benzerliklerden bazıları:
- Yalnızca kendi algı ve fikirlerine odaklanır
- Empati eksikliği
- Başkalarının ihtiyaçlarını fark göz ardı etme
- Başkalarının kendisini nasıl görebileceğine dair aşırı düşünceler
- Bir karar alırken yalnızca kendi ihtiyaçlarını ön plana çıkarma
Bu özelliklere ek olarak, narsistlerin en özellikleri de şu şekildedir:
- Tanınma ve popülarite ihtiyacı
- Kendini olağanüstü derecede değerli veya önemli olarak görmek
- Her konuda yetkisi olduğunu düşünmek
- İstediğini elde etmek için insanları manipüle etmek
- Kibirli ve aşırı iddialı davranışlar
- Sınırsız başarı, güç veya güzellik fantezileriyle meşgul
Benmerkezci (egosantrik) olmakla narsisizm arasındaki temel fark, kısaca narsistik bir kişinin sürekli olarak başkalarının hayranlığını kazanmak ve kendini önemli/değerli hissetme ihtiyacı duymasıdır. Narsisizm ve Narsistik Kişilik Bozukluğu ile ilgili yazdığımız makalemizi okuyarak konuyla ilgili detaylı ek bilgiler edinebilirsiniz.
Egosantrik Olmak
Egosantrik insanlar, egoistle benzer davranışlara sahiptir ve başkalarıyla bağlantı kurmayı veya uzun süren anlamlı ilişkiler sürdürmeyi zor bulurlar. İnsanlara yönelik önyargısı, egosantrik bir kişinin evde, işte ve yakın ilişkilerinde ciddi sorunlar yaşamasına sebep olabilir.
Egosantrik bir bireyin yaşayabileceği bazı sorunları şu şekilde listeleyebiliriz:
- Güven sorunu
- Yakınlık veya samimiyet sorunları
- Duygusal uyumsuzluk
- Karar verme
- İşbirliği yapma sorunu
- Takım çalışması yapamamak
Benmerkezci (egosantrik) bir kişi, etrafındaki insanları çeşitli şekillerde etkileyebilir:
- Düşük Benlik Değeri: Egosantrik bir arkadaşınızın yanındayken, fikirlerinizin değersiz görüldüğünü hissedebilirsiniz.
- Kendinden Şüphe Etme: Kendi yargınızı veya algınızı sorgulayabilirsiniz
- Karışıklık: Karşınızdaki insanın bu tavırları bilinçli mi yoksa bilinçsiz mi sergilediğinden emin olamayabilirsiniz.
- Üzüntü: Kendisiyle iletişime girdikten sonra, düşüncelerinizin değersiz görülmesinden ötürü üzülebilirsiniz.
- Öfke: Benmerkezci bir kişiyle herhangi bir işe girmek zor olabilir, fikirlerinizin değersiz görülmesi pek hoşunuza gitmeyeceği için öfke duyguları oluşabilir.
- Ayrılma: Bu davranış kalıpları devam edecek olursa, bir süre sonra o kişiyle arkadaşlığınızı sonlandırmak isteyebilirsiniz.
İlişkilerde Egosantrizm
Benmerkezci bir kişi için, bilişsel bir önyargı ile yaşarken tüm gözlerin kendi üzerinde olduğuna ve verdiği kararların başkaları tarafından fark edildiğine inanabilirler.
Bu, kişi için muazzam bir baskı yaratabilir, karar verme yetisine ve sosyal etkileşimler konusunda bazı sorunlara neden olabilir. Egosantrik partneriniz siz olmadan önemli kararlar verebilir, ihtiyaçlarına ve programına göre planlar yapabilir veya en ihtiyaç duyduğunuz anda mesafeli görünebilir. Bu sebeple benmerkezci şekilde ilerleyen ilişkiler genelde uzun sürmez.
Ortak Benmerkezci Özellikler
Çoğu insanın belli bir düzeyde benmerkezciliğe sahip olması yaygındır. Araştırmalar, yetişkinlerin aşağıdaki şekillerde egosantrik eksikliklere sahip olma eğiliminde olduğunu göstermiştir:
Yanlış Konsensus Etkisi (The False Consensus Effect): Diğer insanların bakış açımızı veya tercihlerimizi ne kadar paylaştığını abarttığımızda. Başkalarının bizimle aynı fikirde olacağını veya olayları bizim yolumuza göre göreceğini düşünme eğilimindeyiz.Bilginin Laneti: Alanında uzman olan kişiler, doğal olarak o konuyla ilgili etraflarındaki insanlardan daha fazla bilgiye sahiptir. Bunu bir övünç sebebi haline getirebilirler.Şeffaflık Yanılsaması: Okulda veya iş yerinde sunum yaptığımızda başkalarının ne kadar endişeli hissettiğimizi fark edebileceğini düşünebiliriz, tam o düşünceyi anlatan bir terimdir.Spot Işığı Etkisi: Utanç verici durumlarla karşılaşan bireyin, insanların o anki ilgisini abartılı şekilde algılamasına spot ışığı etkisi adı verilir. Bu kişiler aslında hiç fark edilmemesine rağmen, herkesin pür dikkat kendisini izlediğini düşünebilir.
Benmerkezcilikten Nasıl Kurtulurum?
Hepimizin belli bir ölçüde egosantrik bir eğilimi olduğu için, bu benmerkezci yanımızı biraz dizginlemek faydalı olabilir. Kendimize odaklanmak, değerlerimize bağlı kalmaya çalıştığımızda veya bir saygısızlık hissettiğimizde elbette faydalı olacaktır.
Bununla birlikte, aşırı egosantrik bir zihniyete sahip olmak günlük davranışlarımızı olumsuz etkilemeye başladığında sorunlara neden olabilir. Ancak egosantrizmin önüne geçmenin bazı yolları mevcut:
- Sakin Olmak: Bazen korkudan yola çıkarak ani kararlar veririz. Korku, bize baskı yapmayı ve bizi tehlikenin olmadığı zamanlarda bile “kaç ya da savaş” tarzında düşünmeye zorlamayı sever. Sakin olmak, kararınızın etrafınızdakileri nasıl etkileyebileceğini göz önünde bulundurarak neye karar vermeniz gerektiğini netleştirmenize yardımcı olabilir.
- Etrafa Bir Bakınmak: Hayatın tamamen bizimle ilgili olduğunu düşünmeyi seviyoruz. Çevremizde ise bizim hayatımıza belli ölçüde dahil ve fikirlerimize değer veren insanlar var. Etrafınıza bakın ve kimin yanınızda olduğunu, size yardım etmeye istekli olduğunu görün.
- Şansını Denemek: Bazen insanlar kendiliğinden, daha egosantrik hale gelirler. Çünkü yaşadıkları deneyimler başkalarına olan güvenlerini tamamen kırmıştır. Ancak çevrenizi gözlemlerken, bir insanın sizin için neler yapabileceğini göstermesine izin vermek size hiçbir şey kaybettirmeyecektir.
Son Olarak
Evet, hepimiz hayatımızın bazı dönemlerinde biraz benmerkezciyiz. Ancak, gerçekten egosantrik olan bir kişi başkalarını dikkate almaz ve onların fikirlerini fark etmez, dikkate almaz ve empati kurmayı aklının ucundan dahi geçirmez.
Bu gibi davranışlar sergileyenlerin narsisist olduğunu düşünülse de, egosantrik bir kişi mutlaka başarı, güzellik veya statü gibi şeylere takıntılı değildir. Sadece karar verirken diğer insanları dikkate almazlar.
Ben merkezli bir kişiyle arkadaşlığınız varsa, duygusal olarak kendinize dikkat etmeniz önemlidir. Bakış açınızı veya fikrinizi dikkate almamalarının sizden kaynaklı bir şey değil, bilişsel önyargılarıyla ilgili olduğunu unutmayın.
