Türkiye'nin deprem ülkesi olması sebebiyle deprem ile alakalı teknik terimlere oldukça hakim olsak da “fay hatları üzerine konut yapılabilir mi?” gibi sorular birçok insanın kafasını karıştırmaktadır. Bu soru doğru yapılaşmayı artırma isteği için sorulmasından çok fay hatları üzerindeki mevcut yapılarda yaşayan insanların can korkusunu gidermek için soruluyor.
Peki gerçekten de bir fay hattı üzerine bina yapılabilir mi? Sorulan sorunun cevabı evet. Fakat bu cevap yapı mühendisleri için tek başına bir anlam ifade etmemektedir.
Öncelikle fay kavramını iyi bir şekilde ele almalıyız. Faylar bilindiği üzere tek tip değildir. Bazı fayların üzerine bina yapmak risk oluşturmuyor ama bazı durumlarda da riskler ortaya çıkmaktadır.
Hangi Faylar Üzerine Bina Yapılabilir?
İlk olarak şu bilinmelidir ki faylar üzerine binalar yapılmamalıdır. Fay hatları üzerine konut yapılabilir mi yoksa yapılamaz mı sorusuna cevap elbette ki evet olacaktır, fakat bu istisnai bir durumdur.
Faylar aktif ve pasif olmak üzere ikiye ayrılır. Diri (aktif) faylar halihazırda sismik hareketliliklerin meydana geldiği fay hatlarıdır. Bu alanlar bina inşaası sırasında tercih edilmemektedir.
Diri bir fay hattı üzerine bina yapılması zorunlu ise aktif olan fayın paleosismolojik araştırmaları yapılarak gelecekte üretebileceği deprem büyüklükleri hesaplanmalıdır.
Muhtemel deprem büyüklüklerine dayanabilecek dayanımda olan binalar güçlendirilmiş bir temel ile yapılabilir. Bunun haricinde aktif olmayan faylar için de aynı durum geçerlidir.
Temelde Sonradan Fay Hattı Oluşma İhtimali Var Mı?
Eğer bina dikilecek alanda paleosismolojik çalışmalar yapılmadıysa bu alandaki fay hareketliliği bilinemez. Bu şekilde dikilen binaların temellerinde daha sonralardan fay oluşma ihtimali elbette ki vardır.
Geniş çaplı bir paleosismolojik çalışma sonrası hem zemin hem de zemin çevresinde oluşabilecek kırılmalar göz önünde bulundurulur. Bu nedenle büyük binaların yapımı öncesinde bilinen ya da muhtemel bütün faylar ve kırıklar araştırılmalıdır.
“Fay hatları üzerine konut yapılabilir mi?” sorusunun ardından en çok sorulan soru da “sonradan fay hattının oluşma ihtimali var mı?” sorusudur. Bu soru da yine insanların can ve mal güvenliği kaygılarından dolayı sorulmaktadır.
