Serum Fe (demir) testi, kanda bulunan demir miktarını ölçen bir testtir. Demir, alyuvarlardaki hemoglobin proteininin içinde yer alarak vücuda oksijen taşınmasında rol oynar. Bunun yanında, insan vücudunda hayati fonksiyonlar için gerekli birçok reaksiyonu kataliz eden enzimlerin yapısında yer alır. Kan dolaşımında transferin adlı taşıyıcı proteine bağlanan demir, ferritin adlı proteine bağlı olarak da depolanır. Besinlerle alınan demir en çok kırmızı et, karaciğer, yumurta gibi yiyeceklerde bulunur. Besinlerle yeterli demirin alınamaması, daha çok demire ihtiyaç duyulduğu büyüme ve gelişme dönemi ve kan kayıplarına bağlı demir eksikliği görülebilir.
Demirin vücuttaki eksikliği kansızlık adı verilen klinik tablonun ortaya çıkmasına sebep olur. Kansızlık çeşitleri arasında ilk sırada olan demir eksikliğine bağlı olan anemilerin teşhis ve tedavi sürecinde demir testi yapılır.
Demir testi ile neler kontrol edilmiş olur ?
Kan dolaşımında transferine bağlı demir miktarını gösteren demir testi genellikle demir ile ilgili diğer testlerle birlikte istenir. Transferinin demir bağlama kapasitesini gösteren UIBC ve TIBC testlerinin yanında, demir depolarının miktarını gösteren ferritin testi de vücutta ne kadar demir bulunduğunu ve ne kadar demire ihtiyaç bulunduğunu gösterirler.
Demir testi neden istenir ?
- Demir eksikliğine bağlı kansızlık olup olmadığının anlaşılması için,
- Vücutta ihtiyaçtan fazla demir bulunup bulunmadığını kontrol etmek için,
- Demir tedavisi alanlarda tedavinin işe yarayıp yaramadığını görmek için demir testi istenir.
Demirin eksik olması neden kansızlığa neden olur ?
Alyuvarların yapısındaki hemoglobinin oksijen taşıyabilmesi için demire ihtiyacı vardır. Eğer kanda yeterli miktarda demir yoksa, daha önceden depolanmış olan demir kullanılmaya başlar. Ancak demir depoları da boşsa, bu durumda hemoglobin üretiminde akasma meydana gelir. Yeterli hemoglobin üretilemezse, alyuvar üretimi aksar ve kansızlık adı verilen klinik tablo oluşur.
Kansızlığın klinik belirtileri nelerdir ?
Birçok kişi kronik olarak yorgunluk hisseder. Özellikle kadınlar az bir ev işi ile bile yorulduğundan söz eder. Bu kişilerin yüzlerine bakıldığında genellikle solgun görülürler. Küçük bir fiziksel aktivite soluksuz kalmalarına, baş dönmesine, gözlerini kararmasına yol açabilir. Kansızlık derecesi arttıkça, belirtiler daha da ağırlaşır.
Demir testi öncesi nelere dikkat edilmelidir ?
Test aç karnına yapılmalıdır.
Test yapılmasından önceki günlerde demir hapı kullanılmasının bırakılması gerekir. Ne kadar süre önce demir hapını kesmeniz gerektiğini mutlaka doktorunuza sorulmalıdır.
Doğum kontrol hapı kullanımı da demir düzeyini etkilediğinden, test öncesi kullanıp kullanmamanız konusunda doktorunuza danışılmalıdır.
Test sabah saatlerinde verilen kanda yapılmalıdır.
Test neden sabah yapılmalıdır ?
Demirin düzeyi gün boyu değişiklik gösterir. Demir seviyesinin en yüksek olduğu sabah saatlerinde testin yapılması en uygundur.
Demirin normal değerleri nelerdir ?
- Erkeklerde: 70-175 mcg/dL,
- Kadınlarda: 50-150 mcg/dL,
- Çocuklarda: 50-120 mcg/dL arasındadır.
Tahlil sonucunuz doktorunuz tarafından değerlendirilmelidir.
Kan demir düzeyini etkileyen faktörler nelerdir ?
Son zamanlarda yapılan kan nakli, son günlerde demir hapı kullanılması, son günlerde demirden zengin yiyeceklerin tüketilmesi, doğum kontrol hapı kullanılması, kan demir düzeyinin yüksek çıkmasına sebep olur.
Erkeklik hormonu testosteron, yüksek dozda aspirin kullanımı ise kan demir düzeyinde düşüklüğe yol açar.
