Dünya çapında diyabet hastalarının sayısı son zamanlarda çok fazla artmıştır ve artmaya devam etmektedir. Diyabet hastalığının temelinde ise insülin yatar. İnsülin geni pankreatik beta adacık hücrelerinde depolanır ve buradan insülin sentezlenir. İnsülinin sentezlenmesini uyaran glikozdur. Vücuda glikoz alındığında insülin sentezi ve salınımı devreye girer. İnsülinin başlıca görevi, kalp kası, yağ hücreleri, fibroblast ve çizgili kas hücrelerine glikoz taşınmasını sağlamaktır. Peki insülin bu işlevlerini yerine getiremezse ne olur? İnsülin direnci nedir?
İnsülin Direnci Nedir?
İnsülin, hedef hücre yüzeyine bağlandığı anda etki göstermeye başlar. Peki insülin direnci nedir?
İnsülin direnci ise dolaşımda bulunan insüline karşı periferal dokuların yanıtının azalması olarak tanımlanır. Aynı zamanda periferal dokuların insüline normal bir yanıt oluşturması için, insülinin olması gerekenden fazla salgılanması olarak tanımlanabilir.
İnsülin direncinin sebepleri hala araştırılmakla birlikte genel geçer sebep olarak insülinin aktivitesinde kusur oluşu öne sürülebilir. Klinik tabloda artmış insülin seviyeleri görülürken başka paramatrelerde de artış görülebilir. Bu da bize kişide metabolik sendrom oluşumunu işaret edebilir. Yani obezite, hipertansiyon, dislipidemi, hiperinsülinemi, insülin direnci bulguları aynı anda kişide görülebilir. Metabolik sendrom konusunu daha sonra detaylı olarak başka bir yazıda aktaracağım.
İnsülin direnci geçici olarak gebelik sürecinde de görülebilir. Gebelik sürecinde görülen insülin direncinin daha sonra tip 2 diyabete dönüşmemesi için diyetisyen tarafından yazılmış bir diyet listesiyle kontrole alınması gerekir. Hareketsiz yaşam, obezite, genetik yatkınlık, yaşlanma gibi faktörler insülin direncinin ortaya çıkış oranını artırır.
İnsülin direnci, kilo azaldığında azalabilir ve kilo arttığında artabilir. Bu sebeple insülin direnci oluşumunda vücutta yağ birikimi olabilir. Obezite görülen bireylerde serbest yağ asitlerinin oluşmasıyla insülin direnci gelişimi tetiklenir.
İnsülin Direnci, Obezite ve Diyet Tedavisi
Obez olan bireylerde insülin direnci görülme sıklığının giderek arttığı görülür. Obezitede insülin direncinin etkisini azaltmak için diyet tedavisi uygulanmalıdır. Peki bu diyet tedavisi neleri içerir. Planlanan diyet tedavisinde dikkat edilmesi gerekenlerden bahsedelim.
Karbonhidratların tüketimi insülin direnci gelişiminde önemli rol oynar. Özellikle rafine şeker tüketimi insülin direnci gelişimini tetikleyen faktörlerdendir. Karbonhidratlar, öğünlere düzenli bir şekilde dağıtılmalıdır. Glisemik indeksi düşük ve tam tahıllı besinlerin alınmasına özen gösterilmelidir. Bunların tüketilmesi bireyi sistemik inflamasyona karşı korur.
Yeterli posa içeren bir diyet inflamasyonun ve tip 2 diyabet riskinin azalmasını sağlar.
Doymuş yağ alımının insülin direncini artırdığına dair çalışmalar bulunur. Doymuş yağ alımın azaltılması tokluk ve açlık insülin seviyelerinin azalmasını sağlar. Diyetle alınan doymuş yağ asitleri doymamış yağ asitleri ile yer değiştirmelidir. Yani basit tabiriyle tereyağ, margarin tüketmek yerine zeytinyağı ve ayçiçek yağını birlikte içeren bir beslenme modeli oluşturulmalıdır.
Yeterli kalsiyum ve magnezyum alımının insülin direncini azalttığına yönelik çalışmalar vardır. A, C, E ve D vitaminlerinin yeterli alımı vücutta antioksidan yanıtın artmasını sağlayarak insülin direncinin düzelmesine katkı sağlar.
