İshal

İshal olması gerekenden daha sık olan cıvık sulu dışkıyı tanımlar. İshal herkesin tecrübe ettiği bir şeydir. İshal genellikle tuvalete daha sık gitmek ve büyük hacimli dışkı demektir.

Birçok durumda, ishal belirtileri ve semptomları birkaç gün sürer. Ama bazen, haftalarca sürebilir. Bu durumlarda, enflamatuvar bağırsak hastalığı gibi ciddi bir hastalığın belirtisi veya huzursuz bağırsak sendromu gibi daha az ciddi bir hastalığın belirtisi olabilir.

Belirtileri

• Sık gelen, bol, sulu dışkı
• Mide krampları
• Karın ağrısı
• Ateş
• Dışkıda kan görülmesi
• Karın şişkinliği

Ne zaman doktora gitmelisiniz Bir yetişkinseniz şu durumlarda bir doktora görünün:

• İshaliniz 2 gün geçmesine rağmen devam ediyorsa
• Su kaybına uğramanız. (Bu da aşırı susama, ağız ve cilt kuruluğu, idrarın az olması ya da hiç olmaması, aşırı zayıflık, baş dönmesi, bayılma hissi veya idrar renginin koyu olmasından anlaşılabilir)
• Şiddetli karın veya makat ağrısı yaşıyorsanız.
• Dışkınız kanlı veya siyahsa
• Ateşiniz 39ºC’ın üstündeyse

Çocuklarda, özellikle de küçük çocuklarda ishal hızlı bir şekilde su kaybına yol açabilir. Eğer çocuğunuzun ishali 24 saat içinde iyileşmezse veya bebeğinizde aşağıdaki durumlar varsa doktorunuzu arayın:

• Üç veya daha fazla saat içerisinde bezini ıslatmadıysa.
• Bebeğinizin ateşi 39ºC’ın üstündeyse
• Dışkısı kanlı veya siyahsa
• Ağzı kuruysa veya gözyaşı dökmeden ağlıyorsa
• Olağandışı bir şekilde uykulu, uyuşuk, tepkisiz veya sinirliyse
• Karnı, gözleri ve yanaklarında çöküklük varsa.
• Cildi sıkılıp bırakıldığında düzleşmiyorsa

Nedenleri

İshal sindirdiğiniz yiyecek ve sıvıların kalın bağırsaklarınızdan çok hızlı ve büyük miktarlar çıkmasıyla oluşur. Normalde, emer ve yarı-katı dışkıyı dışarı atar. Fakat kalın bağırsağınız yediklerinizden sıvıyı ememezse, sulu dışkı ortaya çıkar.

Bazı hastalıklar ishale sebep olabilir. İshalin yaygın sebepleri arasında şunları sayabiliriz:

• Virüsler. İshale neden olan virüsler arasında Norwalk virüsü, sitomegalovirüsü ve viral hepatit sayılabilir. Rotavirus yaygın bir akut çocukluk ishali nedenidir.
• Bakteri ve parazitler. Kirlenmiş yiyecekler ve sudan bakteri ve parazitler vücudunuza geçebilir. Giardia lamblia ve kriptosporidyum gibi parazitler ishale neden olabilir.

İshale neden olan yaygın bakteriyel nedenler arasında pilobakteri, salmonella, şigella ve E. coli sayılabilir. Bakteri kaynaklı ishal gelişmekte olan ülkelerde seyahat eden gezginlerde yaygındır ve genelikle gezgin ishali olarak adlandırılır.

• İlaçlar. Birçok ilaç ishale neden olabilir. En yaygınları ise antibiyotiklerdir. Antibiyotikler hem iyi hem de kötü bakterileri yok eder, bu da bağırsaklarınızdaki doğal bakteri dengesini bozabilir. Bazen bu rahatsızlık Clostridium difficile adı verilen ve ishale de neden olan bir bakterinin oluşmasına neden olur.
• Laktoz duyarlılığı. Laktoz, süt ve süt ürünlerinde bulunan bir tür şekerdir. Birçok insan laktozu sindirmede zorluk çeker ve süt ürünlerini yedikten sonra ishal olur.

Vücudunuz laktozu sindirmeye yardımcı olan bir enzim üretir, ama birçok insanda bu enzimin seviyesi çocukluktan sonra hızla düşer. Bu da yaşlandıkça laktoz duyarlılığı geliştirme riskini artırır.

• Fruktoz (meyve şekeri). Doğal olarak meyveler ve balda bulunan ve bazı içeceklere tatlandırıcı olarak katılan fruktoz sindirim sorunu yaşayan kişilerde ishale neden olabilir.
• Yapay tatlandırıcılar. Sakız ve diğer şekersiz ürünlerde bulunan yapay tatlandırıcılar olan sorbitol ve manitol bazı sağlıklı kişilerde ishale neden olur.
• Ameliyat. Bazı kişiler karın ameliyatı veya safra kesesi ameliyatı geçirdikten sonra ishal olabilirler.
• Diğer sindirim bozuklukları. Kronik ishalin Crohn hastalığı, ülseratif kolit, çölyak hastalığı, mikroskopik kolit ve hassas bağırsak sendromu gibi bir takım sebepleri vardır.

Tedavi ve ilaçlar

Birçok ishal vakası tedavi olmadan birkaç gün içerisinde kaybolur. Denediğiniz değişiklikler ve ev tedavileri sonuç vermediyse doktorunuz ilaç veya başka tedavi yöntemleri önerebilir.

Antibiyotikler Antibiyotikler bakteri ve parazitlerden kaynaklanan ishalin tedavisinde faydalı olabilir. İshalin nedeni bir virüs ise antibiyotikler işe yaramayacaktır.

Kaybedilen sıvıları tekrar kazanmak için uygulanan tedavi Doktorunuz muhtemelen ishal sırasında kaybedilen sıvı ve tuzun yerine konması için atılacak bazı adımları tavsiye edecektir. Çoğu kişi için sıvıların tekrar sağlanması su, meyve suyu veya çorba içmekten ibarettir. Eğer sıvıları içmek midenizi bozarsa veya ishale neden olursa doktorunuz sıvıları damar yoluyla almanızı önerebilir.

Su, kaybedilen sıvı miktarını tekrar kazanmanın iyi bir yoludur; ancak tuz ve sodyum potasyum gibi kalp atışınızın devam etmesini sağlamak için ihtiyacınız olan elektrolitleri içermez. Vücudunuzdaki, sıvı ve mineral seviyesinin bozulması elektrolit dengesizliği yaratır ki bu da ciddi bir problem olabilir. Potasyum kazanmak için meyve suyu, sodyum için ise çorba içerek elektrolit seviyesini koruyabilirsiniz.

Aldığınız ilaçları düzenlemek Doktorunuz ishale kullandığınız bir antibiyotik ilacının neden olduğuna karar verirse, aldığınız dozu düşürerek veya başka bir ilaçla değiştirerek tedavi planını değiştirebilir.

Altta yatan koşulların tedavi edilmesi İshalin sebebi enflamatuvar bağırsak hastalığı gibi daha ciddi bir durumsa doktorunuz o hastalığı kontrol altına almaya çalışacaktır. Bir gastroenterolog gibi size uygun bir tedavi planı ortaya koyabilecek bir uzmana yönlendirilebilirsiniz.

Yaşam tarzı ve evde bakım

İshal vakalarının birçoğu birkaç gün içerisinde kendiliğinden kaybolur. İshal kaybolana kadar yaşayacağınız semptomlarla başa çıkmanızda faydası olması için şunları deneyin:

• Her gün su, çorba, meyve suyu gibi bol miktarda temiz sıvı tüketin. Kafein ve alkol tüketiminden kaçının.
• Bağırsak hareketleriniz normale dönerken kademeli olarak diyetinize yarı katı ve düşük lifli gıdaları ekleyin. Tuzlu bisküvi, tost, yumurta, pilav veya tavuk yemeyi deneyin.
• Süt ürünleri, yağlı yiyecekler, lif miktarı yüksek yiyecekler veya çok baharatlı yiyeceklerden birkaç gün için kaçının.
• Anti-ishal ilaçlarını sorun. Loperamid ve bizmut subsalisilat gibi reçetesiz satılan anti-ishal ilaçları sulu dışkı sayısını azaltmada yardımcı olabilir.

Bu reçetesiz satılan ilaçlar vücudunuzun ishale neden olan şeyden kurtulmasını engelledikleri için bazı bakteriyel ve parazitik enfeksiyonların kötüleşmesine neden olabilir. Arıca bu ilaçlar çocuklar için her zaman güvenli olmayabilirler. Bu ilaçları kullanmadan veya bir çocuğa vermeden önce doktorunuza danışın.

• Probiyotik alma konusunu düşünün. Probiyotikler, normalde sindirim sisteminizde bulunan sağlıklı bakterilere benzeyen bakteri türleri içerirler. Probiyotikler, sindirim sisteminizde bulunan mikroplara karşı savaşan sağlıklı bakteri sayısını artırırlar. Hazır probiyotik takviyeler satılmaktadır. Yoğurt ve peynirde de bu yararlı bakterilerden bulunur.

Korunma

Viral ishalin önlenmesi Viral ishalin yayılmasını önlemek için ellerinizi sık sık yıkayın:

• Ellerinizi sık sık yıkayın. Ellerinizi yemek hazırlamadan ve hazırladıktan sonra yıkayın. Ayrıca, pişmemiş ete dokunduktan, tuvaleti kullandıktan, bebek bezini değiştirdikten, hapşırdıktan ve burnunuzu sildikten sonra da ellerinizi yıkayın.
• En az 20 saniye kadar sabunla yıkayın. Ellerinizi en az 20 saniye sabunla köpürterek yıkayın.
• Yıkama mümkün olmadığında en antiseptiği kullanın. Elinizi suyla yıkama imkanı yoksa alkol bazlı el dezenfektanı kullanın. El dezenfektanını elinizin tamamına uygulayın. En az yüzde 60 oranında alkol içeren bir ürün kullanın.

Kirlenmiş yiyeceklerden kaynaklanan ishalin önlenmesi Kirlenmiş yiyeceklerin neden olduğu ishalden korunmak için:

• Yemek piştikten veya yeniden ısıtıldıktan sonra hemen servis edin veya buzdolabına koyun. Yiyecekleri dışarıda oda sıcaklığında bırakmak bakterilerin üresine neden olabilir.
• Mikropların bir yiyecekten diğerine geçmesini önlemek için yemek yaptığınız yüzeyleri sık sık yıkayın. Yemek hazırlarken ellerinizi ve kullandınız yüzeyleri birkaç defa yıkayın.
• Donmuş yiyeceklerin buzun çözmek için buzdolabını kullanın veya soğuk suyla kapalı bir kabın içine koyun.

Gezgin ishalinden korunmak İshal, temizliğin yetersiz olduğu, kirli yiyecek ve suyla karşılaşılan ülkelere seyahat eden kişilerde yaygın olarak görülür. Bu riski azaltmak için:

• Yediklerinize dikkat edin. Sıcak, iyi pişirilmiş yemekler yiyin. Kendiniz soyamıyorsanız pişirilmemiş sebze ve meyve yemekten kaçının. Ayrıca, pişmemiş veya az pişmiş et ve süt ürünleri tüketmemeye özen gösterin.
• İçtiklerinize dikkat edin. Orijinal şişesinde sunulan su, soda, bira ve şarabı tüketin. Musluk suyu ve buz kullanmaktan kaçının. İş fırçalamak için bile şişelenmiş su kullanın. Banyo yaparken ağzınızı kapalı tutun. Kahve ve çay gibi kaynamış suyla yapılan içecekler muhtemelen güvenlidir. Alkol ve kafeinin ishali ve dehidrasyonu kötüleştirdiğini unutmayın.
• Doktorunuza antibiyotik kullanma konusunu sorun. Gelişmekte olan bir ülkeye uzun bir süre için seyahat ediyorsanız yolculuğa başlamadan önce antibiyotik kullanmaya başlamak konusunda doktorunuzla görüşün. Bu bazı durumlarda gezgin ishaline yakalanma riskini azaltabilir.
• Seyahat uyarılarını kontrol edin. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezinin yabancı ülkelere seyahat edecekler için seyahat yarılarının yapıldığı bir sezgin sağlığı internet sitesi bulunmaktadır. Yurt dışına seyahat ediyorsanız riski azaltmak için sitede bulunan uyarıları kontrol edin.