İyot bütün tiroit hormonlarında bulunan bir temel bileşendir. T4 (tiroksin) dört iyot atomu içerir. T3 (triiyodotironin) üç iyot atomu içerir. Yeterli iyot beslemesi olmadığında, tiroit bezi yeterli miktarlarda tiroit hormonu üretemez.
Tiroit bezi bir iyot eksikliği durumunda en ideal biçimde işlev göremez. İyot eksikliği durumunun sonuçlarında biri guatrdır (tiroit bezi şişmesi). Yüz yıldan uzun bir süre önce iyot ile guatrın önlenebileceği ve çoğu zaman iyileştirilebileceği gösterildi. İyot eksikliği guatr oluşumunun yanı sıra tiroit yetmezliğine, Graves hastalığı ve Hashimoto hastalığı gibi otoimmün tiroit hastalıkları dahil diğer tiroit durumlarına ve kansere de yol açabilir. Çalışmalar, iyot eksikliği olanlarda anti-tiroit antikorları görülme sıklığının daha yüksek olduğunu ortaya koydu.1, 2 Bu bölümde düşük iyot seviyeleri ile tiroit yetmezliği arasındaki ilişkiye odaklanılacaktır. 6. Bölümde iyot ile otoimmün tiroit hastalığı ve tiroit kanseri hakkında daha fazla bilgi bulunabilir.
İyot vücudun her yerinde bulunur. Sıradan bir yetişkinin tiroit bezinde yaklaşık 15-20mg iyot depolanır.3, 4 Vücuttaki iyot seviyeleri yeterliyse, tiroit bezi 50mg iyot depolayabilir. Tiroit hormonu üretebilmesi için, tiroit bezinin yeterli iyot seviyelerine sahip olması gerekir. Tiroit bezi kendi boyutuna göre çok miktarda iyot toplamak için özel bir sistem geliştirmiştir. Bu sistem sodyum-iyodür simporter (NIS) olarak bilinir. Memeler, böbrekler, plasenta, mide, rektum ve tükürük bezleri de dahil olmak üzere, iyot toplamak için NIS kullanan başka vücut dokuları da mevcuttur.5
Tiroit bezi boynun alt kısmında yer alır ve tiroit hormonu üretir. Tiroit uyarıcı hormon (TSH) üreten hipofiz bezi tarafından regüle edilir. TSH, tiroksin (T4) salgılaması için tiroit bezini uyarır. Triiyodotironin (T3), vücudun dış yüzeyinde T4’ten dönüştürülür. T3’ün, vücudun metabolik fonksiyonlarını harekete geçiren aktif bir tiroit hormonu formu olduğuna inanılır. Aşağıdaki şekilde tiroit bezinin nasıl tiroit hormonu ürettiği gösteriliyor.
Hipofiz bezi → TSH → Tiroit Bezi → T4 → T3
T4 ve T3, üretilen en yaygın tiroit hormonlarıdır. T4 içindeki ‘4’ rakamı ve T3 içindeki ‘3’ rakamı, mevcut olan iyot atomu sayısını ifade eder. Önceden belirtildiği gibi, T4’te dört iyot atomu bulunurken, T3’te üç iyot atomu bulunur. İyot eksikliğinin nihai sonucu ciddidir. Buna tiroit bezinin işlevini tam olarak yerine getirememesi, guatr, artan otoimmün tiroit problemleri ve artan tiroit kanseri riski de dahildir.
Tiroit hormonu yeni doğan bebeklerin normal beyin gelişimi için gereklidir. Tiroit hormonu üretimi için iyota ihtiyaç olduğundan, bir iyot eksikliği durumu yenidoğanda anormal beyin gelişimi olmasına zemin hazırlayabilir. İyot eksikliği çocuklarda zeka geriliğine, guatra, düşük IQ seviyesine, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğuna (ADHD) ve otizme neden olabilir. Ayrıca ceninde iyot eksikliği ölü doğum, düşük ve doğumsal bozukluk oranlarında artış ile ilişkilidir.6 Dünya Sağlık Örgütü iyot eksikliğinin başlı başına en büyük önlenebilir zeka geriliği sebebi olduğunu belirtti.7 Bir araştırmada iyot eksikliğinden ötürü perinatal mortalitede nereyse %50’lik bir artış olduğu tespit edildi.8 İyot eksikliği giderildiğinde, yenidoğan ölüm oranının %50 düştüğü gösterildi.9, 10
Pek çok çalışma, iyot eksikliği olan bölgelerde yaşayan çocukların iyotun yeterli olduğu bölgelerde yaşayan çocuklara kıyasla daha düşük IQ seviyelerine sahip olduğunu ortaya koydu. İyotun yeterli olduğu bölgelerde yaşayan çocuklarla iyotun yetersiz olduğu bölgelerde yaşayan çocukların karşılaştırıldığı büyük ölçekli bir analiz, IQ skorlarında 13.5 puanlık bir fark olduğunu gösterdi.11
57 yaşında olan Janet, iki yıl tiroit yetmezliği tedavisi gördü. İyot eksikliği olduğu tespit edildi ve tedavi edici girişim olarak kendisine bir iyot-iyodür kombinasyonu (Iodoral®) verildi. Bana iyot ile olan deneyimi hakkında bir mektup yazmasını istedim. Bunun üzerine aşağıdaki mektubu yazdı:
“İki yıldan uzun bir süre Armour® Thyroid kullandıktan sonra kendimi biraz cansız hissetmeye başlamış ve belki daha fazla tiroit hormonuna ihtiyacım vardır diye düşünmüştüm. Dr. Brownstein bana tiroit ilacımın yanı sıra iki iyot tableti (Iodoral®-25mg) almamı söyledi. İyot tedavisine başlayalı beş aydan uzun bir süre geçmişti ve aradığım canlılığı hala her gün hissediyorum. Aslında iyot aldığım ilk günden beri kendimi daha iyi hissetmeye başlamıştım. İyot gerçekten gerekliydi. Kendimi bu kadar iyi hissetmek beni heyecanlandırıyor.”
PEKİ YA İYOTLU TUZ?
2. Bölümde bahsedildiği gibi, 70 yıldan daha uzun bir süre önce guatr ve kretenizm ile mücadele etmek amacıyla tuza iyot eklendi. Akılda tek bir hedefle, yani guatrın ve kretenizmin önlenmesi amacıyla, bu hastalıklarla mücadele için RDA (önerilen günlük alım miktarı) tespit edildi (150µg/gün). İyot için tespit edilen RDA guatr ve kretenizm ile mücadelede başarılı oldu. Fakat ne yazık ki bu RDA tiroit yetmezliği, Graves hastalığı, Hashimoto hastalığı ve tiroit kanseri dahil diğer pek çok tiroit rahatsızlığı önlemede yetersiz kalıyor. Ayrıca iyot için olan RDA, vücudun geri kalan kısmına en ideal miktarlarda iyot sağlamada da başarısızdır. Toksik halojenlere (bromür, florür ve klor türevleri) gittikçe daha fazla maruz kalmamız, en sonunda iyot ihtiyacımızı önemli ölçüde artırdı. İyot eksikliği ile ilişkili diğer hastalıklar (örn. meme kanseri ve fibrokistik meme hastalığı), kitabın diğer bölümlerinin kapsamındadır.
TİROİT PROBLEMLERİ NE KADAR YAYGIN?
Tiroit hastalıklarının sayısının sürekli olarak arttığı görülüyor. Son zamanlarda yapılan çalışmalar, ABD’nin yetişkin nüfusunun %10’unda (13 milyon) laboratuvar ortamında kanıtlanan tiroit hastalığı olduğu tahmin edildi.12 Kitabımda bu konuya değindim. Ben Tiroit Rahatsızlıklarının Üstesinden Gelme (Overcoming Thyroid Disorders) adlı kitabın 3. baskısında verilen bu rakamların çok düşük olduğuna ve daha doğru tahminlerin muhtemelen nüfusun %30-40’ına yaklaştığına (52 milyona kadar yetişkin Amerikalı) inanıyorum.13
Bu tutarsızlığın sebebi nedir? Geleneksel tıp, bir tiroit problemini sadece kan testlerine dayanarak teşhis eder. Ben kan testlerinin tiroit problemleri yaşayan hastaların büyük çoğunluğundaki tiroit anormalliklerini tespit edecek kadar hassas olmadığını düşünüyorum. Dolayısıyla kitabımda ana hatlarıyla belirttiğim gibi, bir tiroit probleminin teşhisine yönelik bütünsel bir yaklaşım, vücuttaki her bir hücreyi etkileyen bir problemi teşhis edecek çok daha kapsamlı bir yöntemdir.
Yeterince tiroit hormonu olması niçin bu kadar önemli? Vücuttaki her bir hücrenin, kasın ve organın ideal biçimde çalışması, yeterli düzeyde tiroit hormonu olmasına bağlıdır. Tiroit hormonu, vücudun ana metabolik regülatörü gibi hareket eder. Tiroit seviyesinin düşük olması halinde (tiroit yetmezliği olarak bilinir), tiroit bezi vücudun taleplerini karşılamak için yeterli miktarlarda tiroit hormonu salgılar ve bu nedenle metabolik hız düşer. Bir hipotiroid durumunda tiroit bezi aşırı miktarlarda tiroit hormonu salgılar ve bu da metabolik hızın artmasıyla sonuçlanır. Bu ülkede ve dünyadaki bu kadar çok insanda tiroit rahatsızlığı gibi ciddi bir problem olmasının sebebi nedir? Tiroit hastalığının etiyolojisi değişiklik gösterebilse de, bu salgını açıklayabilecek ortak özellik iyot eksikliğidir.
Daha önce 2. Bölümde ele alındığı gibi, dünya nüfusunun üçte biri Dünya Sağlık Örgütünün (WHO) standartlarına göre iyot eksikliği olan bir bölgede yaşıyor. İyot eksikliğinin olduğu bir bölgede yaşayan insanların sayısı, tiroit rahatsızlıkları olan insanların sayısıyla ilgili tahminlerle yakından ilişkilidir. Tiroit rahatsızlığı olan her bireyin iyot eksikliği taramasından geçmesi gerekir.
İYOT TİROİT BEZİNDE NE YAPAR?
İyot; tiroit, yumurtalıklar, rahim, meme ve prostat dahil olmak üzere vücudun bezlerinin normal yapısının korunmasından sorumludur. Glandüler doku (bez doku) hücrelerinde yeterince iyot olduğunda, doku normal yapısını korur.
İyot yetersiz olduğunda ise glandüler doku yapısı bozulur ve doku kistik hale gelir. Kistler, kendilerini çevreleyen normal dokudan farklı bir sınıra sahip olan içi sıvı dolu keselerdir. Elle muayene edildiğinde kistler genellikle yumuşak ve bastırılabilir haldedir. İyot eksikliği önlenemezse kistler yumru hale gelir, yani elle muayenede daha sert hissedilir. İyot eksikliği devam ederse, yumrular histolojik görünümlerini değişmeye başlayıp hiperplastik hale gelirler. Hiperplazi genel anlamıyla “aşırı oluşum” demektir. Hiperplastik durumda hücreler hızla çoğalmaya başlar ve mikroskopla bakıldığında gittikçe daha düzensiz bir görünüme bürünür. Sonuçta iyot eksikliği düzeltilmezse, bu sürecin son aşaması kanser olabilir.
8. Bölümde fibrokistik meme hastalığı ve iyot eksikliği ele alınacak. Fibrokistik meme hastalığı meme kanserinin habercisidir. Fibrokistik meme hastalığı olan pek çok hastayı iyot ile başarıyla tedavi ettim. Herhangi bir glandüler dokudaki (bez doku) kistlerin, bir hekimi hastanın iyot durumunu kontrol etmeye ve gerekirse sürecin geri döndürülmesi için iyot yazmaya yöneltmesi gerektiğini düşünüyorum.
Tiroit bezinde iyot eksikliği kist, yumru ve guatr oluşumu ile sonuçlanır. Normal yapı bozulduğunda tiroit bezi en ideal biçimde işlev görmez. Yüzlerce hastayı iyot tedavisi ile düzelen veya önemli ölçüde daha iyi hale gelen tiroit büyümesi ve diğer glandüler doku büyümeleri için tedavi ettim.
Lexi bir yıl önce kendisinde tiroit kistleri ve yumrular teşhis edilen 15 yaşında bir kızdır. Tiroidi normalden iki kat daha büyüktü. İlk ziyaretimizde Lexi’nin boynundan dışarı çıkıntı yapan tiroitini görebiliyordum. Lexi her ikisi de cerrahi girişim öneren iki endokrinoloğa gitti. Lexi’nin annesi, “Aslında ameliyat olmasını istemiyorum ama bana başka bir şey önermiyorlar. Tiroit ultrasonu sonuçlarını takip ettik. Gittikçe daha fazla büyümeye devam ediyor. Siz bana farklı bir şey söylemezseniz, üç hafta sonrası için planlanmış bir ameliyat tarihim var” diyerek düşüncesini açıkladı. İlk ziyaretimizde Lexi’ye kendini nasıl hissettiğini sordum. Herhangi bir önemli şikayeti yoktu.
Enerji seviyesi iyiydi ve okul aktivitelerinde oldukça aktifti. Lexi’ye ve annesine ameliyatın gerekliliğinin henüz kesinleşmediğini ve büyümüş tiroidin herhangi bir probleme neden olmadığını söyledim. Muayene ettikten sonra spot idrarda iyodür ölçümü ve 24 saatlik iyodür yüklemesi testi istedim. Lexi’nin spot idrarda iyodür seviyesi laboratuvar ortamında tespit edilebilen sınırların altındaydı. 24 saatlik yükleme testinde de %50 oranında düşük bir atılım gözlendi (normali %95’tir). Bu noktada kendisine iyot (25mg/gün), rafine edilmemiş tuz (Redmond’ın Real Salt® adlı ürününden günde 1 tatlı kaşığı) ve multivitamin (Optivite®) yazdım. İki hafta sonra Lexi’nin tiroidinin bir ultrasonu daha çekildi, çünkü hem kendisi hem annesi (ultrason teknisyenidir) tiroidin görsel olarak daha küçük olduğunu düşündü. Ultrason, tiroidinin toplam ölçüsünde %50’lik bir azalma olduğunu gösteri ve tüm kistler ve yumrular da küçülmekteydi. Lexi’nin annesi “Radyoloji uzmanı bu kadar küçülmenin olmasına inanamadığı için, iki meslektaşını çağırıp onlarında ultrasona bakmalarını istedi” dedi.
Kistleri, yumruları ve bozulmuş glandüler doku yapıları (memeler, yumurtalıklar, rahim ve prostat dahil) olup da iyot takviyesi aldıktan sonra durumlarında iyileşme olan veya rahatsızlıkları gerileyen sayısız hasta gördüm. Pek çok vakada, iyot takviyesi iyileşme ile sonuçlanır. Bu süreç ne kadar sürer? Hastaların çoğunda, sonuçların görülmesi için 3-6 ay makul bir süredir. Hastalığı ciddi boyutta olanlarda ise sonuçların görülmesi yıllar alabilir.
HİPOTİROİDİZM
Tiroit bezi, vücudun metabolik faaliyetini kontrol eder. Vücudun hücreleri için yeterince tiroit hormonu mevcut olduğunda, normal bir metabolik faaliyet mevcuttur. Bunun aksine bir hipotiroid durumunda vücudun metabolik faaliyeti azalır. Bir sonraki sayfada yer alan Tablo 4’te, tiroit yetmezliği ile ilgili bulgu ve semptomlardan bazıları listeleniyor.
Temel tiroit hormonları olan T4 ve T3’ün üretilmesi için, yeterli miktarda iyot olması gerekir. Bir iyot eksikliği durumunda tiroit hormonu üretilemeyeceğinden, tiroit yetmezliği beklenen sonuçtur. Araştırmam, tiroit yetmezliği olan tüm hastalarda iyot seviyelerinin araştırılması gerektiğini gösterdi. İyotun yetersiz olduğu tespit edilirse, iyot desteği pek çok zaman harici bir tiroit hormonu kullanılmadan hipotiroid durumunda düzelme ve hatta iyileşme sağlayabilir.
İyot ve tiroit hormonu, hipotiroid hastalarında sinerjik etkiye sahiptir. İhtiyaç halinde en iyi sonuçların elde edilmesi için, iyotun tiroit hormonu ile birlikte kullanılması daha etkilidir.
50 yaşında olan Karen 10 yıldır tiroit yetmezliği problemi yaşıyordu. Semptomları arasında yorgunluk, zihin bulanıklığı, şişkinlik ve saç dökülmesi vardı. Üç yıl önce Karen’e tiroit yetmezliği teşhisi koydum ve kendisini Armour®thyroid ve onun yanı sıra bir vitamin, mineral ve bitki kombinasyonu ile tedavi etmeye başladım. Armour®thyroid almaya başladığında, semptomlarında önemli derecede düzelme olduğunu fark etti.
“Hayatımı yeniden rayına oturtmuşum gibi hissediyorum. Daha net düşünebiliyorum ve enerji seviyem artmaya başladı” dedi. Karen’in kızı Lisa’da da (22 yaşında) benzer semptomlar mevcuttu ve iki yıl önce kendisine tiroit yetmezliği teşhisi konulmuştu. Tiroit takviyesi ile o da benzer olumlu sonuçlar elde etti. Dört ay önce laboratuvar testleri hem Karen’de hem Lisa’da iyot eksikliği olduğunu gösterdi. İyot takviyesine başlandıktan üç ay sonra Karen’den bir mektup aldım. Mektupta kısmen şöyle diyordu: “Lisa ve ben Armour®thyroid aldık ve çok başarılı olduk fakat iyot eklemek gerçekten fark yarattı. Artık enerjimiz daha yüksek ve sabahları kalkmak çok daha kolay. Ara sıra yaşadığım kas tutulması ortadan kayboldu. Bildiğiniz gibi, kolon kanseri ameliyatı geçiren annemle birlikte California’da üç hafta geçirdim. Kendi yatağımdan başka bir yataktaydım ve farklı bir zaman planlamasına tabiydim. Çok fazla uyumuyordum ve stres seviyesi oldukça yüksekti. Geçmişte böyle bir durum vücudumu bitkin düşürürdü ve sürekli ağrılarım olurdu. Ama bu kez durum farklıydı! Olup biten her şeye rağmen kendimi harika hissediyordum. Ben bunu iyota bağlıyorum, çünkü California’da bulunduğum zamandan beri yaptığım tek değişiklik iyot almak. Lisa’nın deneyimi de benzer şekilde. Şu an kolejde ve oldukça düzensiz bir programı var. İyot almaya başladığından beri, enerji seviyesinde büyük bir fark oldu dikkatimi çekti. Gerçek şu ki, sabahları kendiliğinden kalkıyor ve gece günüz çok daha enerjili oluyor.” Tedaviden iki ay sonra Karen ve Lisa’dan iyot dozlarını biraz azaltmalarını istedim ve bunu yaptıklarında kendilerini aynı şekilde iyi hissetmediler. Karen yazısından bundan şöyle bahsetti: “Lisa ve ben iyot dozlarımızı azalttığımızda gitgide kendimizi eskisi gibi iyi hissetmemeye başladığımızı fark ettik. Tavsiyeniz üzerine dozu artırdık ve yine önceki gibi kendimizi iyi hissetmeye başladık.” Karen ve Lisa’nın deneyimleri, diğer hastalarımın pek çoğunun yaşadığı alışılagelmiş deneyimlerdir. Karen ve Lisa vakasında olduğu gibi, en optimal tiroit fonksiyonu yeterli miktarda iyot alımına bağlıdır.
İYOT VE TİROİT HORMONU TAKVİYESİ
Bütünsel tıp üzerine çalışmalar ve uygulamalar yapmaya başlayalı 20 yıl oldu. Bu süre zarfında muayeneye için bana gelen her yeni hasta, eksiksiz olarak tiroit ve hormon değerlendirmesine tabi tutuldu. Bir hastanın hormonal durumunu dengelemesine yardımcı olmanın, tıp uygulamalarımda karşılığını aldığım en tatminkar işlerden biri olduğu kesinleşti. Yaklaşık on yıl öncesine kadar bu hastaları tedavi etmede iyotun doğru biçimde nasıl kullanılacağını bilmiyordum. İlk on yıllık bütünsel uygulamalarımda pek çok hastaya tiroit yetmezliği teşhisi koydum. Elbette ki bu hastalardan pek çoğunu tiroit hormonu ile tedavi ettim.
O sırada amacıma ulaşamadım. Hastaların çoğu daha iyi hale gelmesine rağmen pek çok hastanın tiroit problemlerinden sıkıntı çekmesine inanamıyordum. Her hastayı tiroit hormonu ile tedavi etmek istemiyordum. Pek çok hastanın tiroit problemleri yaşamasının altında yatan nedeni bulmak istiyordum.
İlk olarak selenyum, iyot, A vitamin, B vitamini ve C vitamini eksikliği gibi beslenme eksikliklerine baktım. Bu eksiklikleri gidermeye çalışsam da, kendilerine tiroit hormonu verilene kadar hastalarım tedaviye yanıt vermiyordu.
Yaklaşık 10 yı bu uygulamayı yaptıktan sonra iyot konusunda rehberim olan Dr. Guy Abraham ile tanıştım. Bana kullanmakta olduğum iyot formunun (iyodür) çok etkili bir form olmadığını gösterdi ve iyot seviyelerinin nasıl ölçüleceğini öğretti. Ayrıca Dr. Abraham’ın araştırması netti; vücut genelinde iyot yeterliliği en iyi hem iyot hem iyodür içeren ürünler kullanılarak elde ediliyordu.
Sadece doğru iyot formunu (iyodür ile kombinasyon halinde) kullanmaya başladığımda tiroit hormonu kullanımımı azaltabildim.
Artık uygulamam 20 öncesine göre çok farklı. Umarım biraz daha bilge hale gelmişimdir (bazıları buna katılmayabilir). Artık her hasta iyot seviyelerinin değerlendirmesini yaptırıyor. Bir hastaya tiroit yetmezliği teşhisi koyarsam, yeterli iyot seviyelerine ulaşmadan tiroit hormonu tedavisine başlamıyorum. Bu da bana daha düşük dozlarda tiroit hormonu uygulama imkanı veriyor. 20 yıl önceki ortalama tiroit dozum, günlük 120-180mg kurutulmuş tiroit hormonuydu. Şu an kullandığım ortalama doz ise günlük 30mg’dır.
ZATEN TİROİT HORMONU ALIYORSANIZ YAPILMASI GEREKEN: ÜÇLER KURALI
Bir kişi halihazırda tiroit hormonu alıyorsa ve kendisine iyot eksikliği teşhisi konulmuşsa, ‘üçler kuralı’ devreye girer. Bu hastaların şu üç şeyden birini yapması gerekebilir:
Aynı tiroit hormonu dozunu devam ettirmek.
Tiroit hormonu dozlarını yarı yarıya azaltmak.
Tiroit hormonu alımını durdurmak.
Mesele, iyot tedavisine başladığımda belli bir hastanın bu üç gruptan hangisine dahil olacağını bilmiyor olmamdır. Tedaviye başlanması üzerine, hastalarıma heyecanlı olmaları, kaygılı olmaları veya kalp atışlarının hızlanması durumunda hemen tiroit hormonu dozunu yarı yarıya azaltmaları gerektiğini söylerim. Bu saydığım semptomların devam etmesi halinde yapılacak en iyi şey, tiroit hormonu alımının tamamen kesilmesidir.
Hastaların yakından takibi ile komplikasyonlar minimize edilebilir. Ayrıca uygun bir muayene ve kan testleri kontrolü de bu sürecin yönetilmesine yardımcı olabilir.
İYOT TEDAVİSİNE BAŞLANIRKEN TSH (TİROİT UYARICI HORMON) NİÇİN ARTAR?
Hekimlerden ve sıradan insanlardan en sık aldığım mektuplardan biri, iyot tedavisine başladıktan sonra yükselen TSH seviyeleri hakkındaki endişeleri ile ilgilidir. Önceden de bahsettiğim gibi, TSH tiroit hormonu üretmesi için tiroit bezinin uyarılması amacıyla hipofiz bezi tarafından salgılanır.
Ancak TSH’nin tiroit hormonu üretimini teşvik etmenin yanında başka bir fonksiyonu daha vardır. Vücudun iyot taşıyıcı moleküler olan sodyum-iyodür simporter (NIS) üretmesine de yardım eder. Yeterli miktarlarda NIS olmadan, iyot hücrelere giremeyecek ve kullanılamayacaktır.
Diğer bir deyişle NIS, tiroit hormonu üretiminde kullanması için tiroit hücresine kan dolaşımından iyot taşıyan bir taksi gibidir.
Bu konseptin idrak edilmesi zor değildir. İyot eksikliği olan bir hasta düşünelim. İyot eksikliği olan bu hasta yüksek miktarda NIS’e ihtiyaç duymaz, çünkü hücrelerin içine taşınması gereken az miktarda iyot vardır. Ancak bu birey iyot takviyesi aldığında, hücrelerin içine ekstra iyot taşınması gerekecektir. Vücudun bunu başarmasının bir yolu da, daha fazla NIS’in uyarılması için TSH üretiminin artırılmasıdır. Başka bir deyişle, iyot takviyesi başladığında tiroit hormonu üretilmesi için iyotun tiroit hücresi içine taşınması amacıyla vücut daha fazla “NIS taksisi” üretecektir
Deneyimlerim, iyot takviyesi başladığında tiroit yetmezliğinin herhangi bir klinik belirtisi (yorgunluk, saç dökülmesi, baş ağrısı vb.) yoksa, yüksek TSH seviyesinin ve bunun yanı sıra normal T3 ve T4 seviyelerinin bir tiroit yetmezliği durumuna işaret etmediğini gösterdi. Tam aksine yüksek TSH seviyesi, tiroit hücrelerinin içine daha fazla iyot taşınmasına yönelik daha fazla NIS veya “taksi” üretilmesi için vücudun verdiği uygun ve gerekli bir tepkidir. TSH seviyesi ne kadar uzun süre yüksek kalır? TSH seviyesinin normale inmeden 9 aya kadar uzun bir süre yüksek kalabildiğini gördüm.
TSH seviyeleri ne kadar yükselir? TSH seviyeleri 0.5 ile 4.5mlU/L arası değişir. Ben TSH seviyelerinin normal aralığa geri dönmeden altı ay boyunca 5- 30mlU/L değerine kadar yükseldiğine şahit oldum. Unutmayın, tiroit problemlerinin herhangi bir klinik semptomu yoksa ve T3 ile T4 seviyeleri normal ise, TSH artışı bir tiroit yetmezliği belirtisi olmayabilir. Böyle bir durumda TSH artışı normal ve beklenen bir şeydir. Tiroit bezi iyota doyduktan sonra, TSH seviyesi düşerek referans aralığa geri dönecektir.
İYOTUN TETİKLEDİĞİ TİROİT YETMEZLİĞİ
Partnerlerimle birlikte otoimmün tiroidit (AIT) hastaları da dahil olmak üzere binlerce hasta tedavi ettik fakat iyotun tetiklediği yaygın bir tiroit yetmezliği rahatsızlığına şahit olmadık. Aslında bu kitabı bastırmak üzereyken partnerlerime bu konuyu sordum ve iyotun tetiklediği iki tiroit yetmezliği vakası ortaya koyabildik. Bunların iyot ile tedavi ettiğimiz binlerce hastadan sadece ikisi olduğunu unutmayın.
Hekimlerin çoğu ve bütünsel tıp hekimlerinden bazıları TSH’nin iyot tedavisi ile nasıl arttığını anlamıyor gibi görünüyor. Müsaadenizle ben tekrar edeyim: T3 ve T4 seviyelerini düşmeden ve klinik bulgu ve semptomlar olmadan TSH seviyelerinin yükseltmesi, iyotun tetiklediği tiroit yetmezliğine işaret etmez. Son olarak, neredeyse iyot tedavisine başlayan herkesin TSH seviyelerini ilk başlarda yükseldiğini tekrar etmekte fayda var. Bu normal ve beklenen bir tepkidir.
İYOTUN TETİKLEDİĞİ HİPERTROİDİ (AŞIRI FAALİYET GÖSTEREN TİROİT BEZİ)
İyot tedavisi hipertroidiye neden olur mu? Bana tıp fakültesinde özellikle Graves hastalığı veya Hashimoto hastalığı gibi otoimmün tiroit rahatsızlıkları olan hastalarda bunun olabileceği söylendi. Bugün hala eğitim gören genç doktorlara bu öğretilir. Onun için bu soruya cevap vereyim: Bu oldukça nadiren gerçekleşir. Ortaklarımla aramızda yaptığımız tahmine göre, 12 yılda tedavi edilen binlerce hasta içinde iyot ile tedavi edildiklerinde hipertroidi rahatsızlığına yakalananların sayısının 10’dan azdı.
Doktorlara ders verdiğimde, bir durumun iyotun tetiklediği hipertroidiye zemin hazırlayabileceğini söylerim. Bu durum, tiroidinde bağımsızca işlev gören bir nodülü olan bir hastada gerçekleşir. Bazen bir tiroit taramasında buna sıcak nodül denir.
Bağımsızca işlev gören bir nodül, hipofiz bezi ile hipotalamusun geri beslemeli denetimi altında olmaz. Tiroit bezinden bağımsız bir şekilde işlev görür. İyot mevcut olduğunda bu nodüller iyotu alıp çok fazla tiroit hormonu üreterek hipertroidiye yol açabilirler. Bu durum tiroit taraması ile teşhis edilebilir. Ancak en sık iyot tedavisi denendikten sonra teşhis edilir ve ilk birkaç doz alındıktan sonra hastada hipertroidi gelişir.
Bağımsız biçimde işlev gören tiroit nodülü olan bir hastayı nasıl tedavi edersiniz? Nodül ameliyatla alınana kadar, bu tür hastaların iyot takviyelerinden ve iyot içeriği yüksek besinlerden (deniz yosunu gibi) uzak durması gerekir.
Daha nadiren de olsa, iyotun bağımsız biçimde işlev gören tiroit nodülü olmayan bir hastada da hipertroidiye neden olduğuna şahit oluyorum. Ancak iyot, detoksifikasyon reaksiyonundan kaynaklanan sinirlilik, heyecanlılık, çarpıntı gibi hipertroidi semptomları da dahil olmak üzere bazı yan etkilere yol açabilir.
Bu çoğu vakada iyotun toksik halojenür olan bromun yerini almasından kaynaklanır. Brom toksisitesi, yukarıda bahsettiğim semptomların tümünü sergileyebilir. 11. Bölümde brom toksisitesi hakkında daha fazla bilgi bulunabilir.
MEME KANSERİ: İYOT EKSİKLİĞİ OLDUĞUNDA TİROİT HORMONU ALMAYA İLİŞKİN PROBLEM
Tiroid hormonunun temel görevlerinden biri, vücut metabolizmasının yavaşladığı tiroit yetmezliği durumunda vücut metabolizmasını uyarmaktır. Dolayısıyla, tiroid yetmezliğinde aşırı kilo alımı yaygındır. Buna karşılık hipertiroidide ise vücut metabolizması hızlanır ve kilo kaybı daha yaygındır.
İyot sadece tiroid hormonu üretimi için değil, vücuttaki diğer tüm hormonların üretimi için gereklidir. Her bez iyot toplar ve hormon üretimi için iyot kullanır. Ayrıca her hücre, hücre makinesinin en ideal şekilde çalışması için yeterli miktarda iyot depolanmasına ihtiyaç duyar.
Tiroit alındığında vücudun tüm hücreleri bundan etkilenir. Aslında tiroit hormonu vücuttaki her hücrenin metabolik fonksiyonlarını artırır. Artan metabolik hız da doğal olarak vücudun iyot ihtiyacını artırır. Dolayısıyla iyotun yetersiz olması halinde tiroit hormonu ile takviye yapmak, iyot eksikliği problemini daha da kötüleştirecektir.
Araştırmacılar 40 yılı aşkın bir süre tiroit yetmezliği ile meme kanseri arasındaki bağlantıyı incelediler. Araştırmacılar tiroit yetmezliği ve Hashimoto hastalığı dahil olmak üzere tiroit hastalıklarının meme kanseri gelişimi ile ilişkili olduğunu düşündüler. Diğer taraftan, araştırmacılar en az 15 yıl boyunca tiroit hormonu alan kadınların meme kanserine yakalanma riskinin daha yüksek olduğunu da bildirdiler.
Bir çalışmada tiroit hormonu alan ve almayan kadınlar karşılaştırıldı.14 Hiç tiroit hormonu almamış olan kadınlara kıyasla, tiroit hormonu alan kadınlardaki meme kanseri oluş sıklığında %50’lik bir artış görüldü. Aynı çalışmada, kadınların tiroit hormonu alma süresi arttıkça meme kanseri oluş sıklığının da doğrusal olarak arttığı tespit edildi. Bu durum Şekil 7’de resmedilmiştir.
Şekil 7: Tiroit hormonu alma süresinin ve meme kanseri oluş sıklığı.
Uzun bir süre tiroit hormonu alan kadınlarda artan meme kanseri riski ile tiroit yetmezliği olan kadınlarda artan meme kanseri riski arasındaki bağlantı nedir? Ben ortak bağlantının iyot eksikliği olduğunu düşünüyorum. Bir iyot eksikliği durumunda, tiroit hormonu vücudun metabolik hızını artırır ki bu da vücudun iyot ihtiyacını artırır. İyot eksikliği halinde iyot alma süresi ne kadar uzun olursa, iyot eksikliği problemi o kadar kötüleşecektir. Kadınlarda bu kötüleşme sorunu, artan meme kanseri oranı şeklinde yansır. Şu an ABD’de her yedi kadından birinin yaşadığı bir meme kanseri salgını ile karşı karşıyayız. Benim varsayımıma göre, iyot bağlantısı tanımlanıp rahatsızlık tedavi edilmedikçe bu salgın sorunu halledilemeyecek. 8. Bölümde iyot ile meme kanseri hakkında daha fazla bilgi bulunabilir.
NİHAİ DÜŞÜNCELER
İyot eksikliği olduğunda tiroit bezi en ideal biçimde işlev görmeyecektir. Vücudun diğer tüm hormonlarının üretimi için olduğu gibi, tiroit hormonu üretimi için de iyot gerekir. Ne yazık ki gerek kendi araştırmalarıma gerekse Ulusal Beslenme ve Sağlık Araştırmasına göre, iyot eksikliği salgın boyutlarında gerçekleşiyor.
Tiroit yetmezliği de salgın boyutlarında gerçekleşiyor. Ancak iyot ölçümleri yapılmadan tiroit hormonu takviyesine başlanmamalıdır. İyot eksikliği olduğunda tiroit hormonu almak, vücudun metabolik hızını artırarak iyot eksikliği problemini daha da kötüleştirebilir.
Araştırmalar iyot eksikliği durumunda tiroit hormonu almanın meme kanseri riskini artırdığını açıkça gösteriyor ve bunun ben meme, yumurtalık, rahim ve prostat kanserleri dahil olmak üzere diğer glandüler kanserlerin de risklerini artırdığına inanıyorum. Glandüler doku normal yapısını devam ettirmek için iyota ihtiyaç duyduğundan, bu risk artışı önceden tahmin edilebilir. Vücudun iyot depolarını azaltan veya vücudun onlara ihtiyacını artıran herhangi bir şeyin meme kanserinde (ve diğer bezlerin kanserinde) artışa neden olacağı tahmin edilebilir.
Tiroit problemi olan tüm bireylerin, iyot seviyelerini kontrol ettirmeleri gerekir. İyot seviyeleri yetersiz ise, doğru iyot formu ile iyot replasmanı başlatılmalıdır. Deneyimlerim, Graves hastalığından Hashimoto hastalığına kadar tüm tiroit rahatsızlıklarının tedavisinde uygun biçimde iyot kullanmanın sadece güvenli olmakla kalmayıp, aynı zamanda etkili ve ucuz da olduğunu açıkça gösterdi. Sizin için ana hatlarıyla özetlediğim şey, tiroit problemlerinin altında yatan bir nedenin araştırılmasına ve tedavisine yönelik bütünsel bir yaklaşımdır.
Tiroit hastalığının tek tedavisi iyot replasmanı değildir. Besin takviyesi, detoksifikasyon, yeterli miktarda su içme ve beslenme düzeni değişiklikleri de bu durumları düzeltebilir. Tiroit rahatsızlıklarının tedavisine yönelik kapsamlı bir bütünsel plan hakkında daha fazla bilgi için, Tiroit Rahatsızlıklarının Üstesinden Gelme adlı kitabın 3. Baskısını öneririm.
İyot tedavisi başladığında TSH seviyesinin yükselmesinin mutlaka iyotun yan etkiye neden olduğu anlamına gelmediğini unutmayın. Aksine, diğer tiroit hormonu seviyeleri normal ise ve tiroit yetmezliğinin herhangi bir klinik belirtisi yoksa, çoğu hastada bu normal ve beklenen bir tepkidir.
Sonraki üç bölümde, iyot eksikliğinin otoimmün tiroit rahatsızlıklarının önemli nedenlerinden biri olduğu görüşüne ilişkin daha detaylı bilgi verilecektir. Unutmayın! Bir hastalığın nedenini anladığınızda, etkili bir tedavi planı tasarlayabilirsiniz. Bu bölümlerde otoimmün tiroit hastalığının nedeni veya nedenleri tanımlanacak ve otoimmün tiroit rahatsızlıklarının ilerlemesini durdurup geriletmeye yönelik bir tedavi planı sunulacaktır.
