Menopoz Nedir?
Menopozun kelime karşılığı adetten kesilmedir. Menopoz yaşı ise, fizyolojik adet kanamasının olduğu zamandır.
Kadınlarda menopoz dönemi, yumurtalıklarının işlevinin tamamlanması yani sona ermesidir. Menopoz, kadınlık hormonlarının artık salgılanmadığını ifade eder.
Menopoz dönemi, toplumda rahmin işlevinin bitmesi şeklinde algılanır. Ancak durum böyle değildir. Rahmin değil, yumurtalıklarının işlevi sona ermiştir. Yumurtalıklar artık yeni yumurta oluşturmazlar ve hormon üretmezler. östrojen ve progesteron hormonlarının üretiminin yeteri oranda olmaması menopoza sebep olur.
Menopoza kaç yaşında girilir?
Menopoz yaşı her kadında elbette ki değişkenlik gösterse de genel olarak 50 kabul edilir. Ancak 45-50 yaş arası da kabul edilir.
Menopoza girme yaşını belirleyen en önemli faktör, genetiktir. Menopoz yaşını belirleyecek pek çok faktör olmasına rağmen esas olarak belirleyen, genetiktir. Aşırı sigara tüketimi de erken menopoza yol açabilen bir etkendir.
Premenopoz ve postmenopoz ne anlama gelir?
- Premenopoz: adetten kesilmeden önceki dönem anlamındadır. Adetten kesilme sonrası döneme ise Postmenopoz: adetin kesilmesi ardından yaşanan dönem demektir.
- Perimenopoz: Menopoza döneminden hemen önce görüleni değişikliklerin başladığı ve 6 yıl boyunca devam eden geçiş sürecidir. Yani, menopozdan sonraki 1 yılı da kapsar.
- Oluşturulan Menopoz: Yumurtalıkları ortadan kaldıran ya da yumurtalıklara yani overlere ciddi olarak hasar veren tıbbi tedaviler ya da cerrahi operasyonlar neticesi oluşan menopozdur.
- Prematür (Erken) Menopoz: 40 yaşından önce yaşanan menopozlar erken menopoz olarak adlandırılır.
Menopoz Fizyolojisi
Yumurtalık folliküllerinin yitirilmesi, yumurtalık hormon üretiminde yavaş bir azalmaya sebep olur. Bu durum adetin kesilmesine sebep olur. Adetin kesilmesi de doğurganlık yetilerinin kaybedilmesi anlamına gelir. Menopoz döneminde:
- Kilo alımı,
- deri ve saç değişiklikleri,
- kuru göz sendromu,
- vajinal kuruluk,
- kemik kaybı gibi durumlar söz konusu olur.
Menopozun Yol Açtığı Sorunlar
Menopoz sebebiyle yaşanan sorunlar: Ateş basması, terleme, çarpıntı, uyku bozukluğu, dikkat dağınıklığı, libido azalması olarak sayılabilir.
Postmenopozal kadınlarda meydana gelen osteoporoz, kalp ve damar hastalıkları (koroner kalb hastalığı, inmeler, venöz tromboemboliler (VTE)), diabetes mellitus, ruh durumu, depresyon, idrak eksikliği ve demans gibi sorunlara yol açar.
PREMENOPOZ – Menopoz Öncesi Dönem
Bu dönemde adetler genellikle düzensiz yaşanmaya başlamıştır. Bu dönemde, adet gecikmeleri yaşanabilir. Kimi zaman da tam aksine fazla miktarda adet görülebilir. Bunun sebebi ise yumurtalıklardan salgılanan östrojen hormonunda yaşanan değişikliklerdir.
Ateş basmaları ve adet gecikmeleri sorunları da östrojen hormonunun az salgılandığına işaret etmektedir. Bu sebeple de menopoz döneminden sonra meydana gelen kemik erimesi yani Osteoporos problemleri esasında menopoz öncesi dönemde başlar.
Menopoz belirtileri nelerdir?
Menopoz öncesi dönemde yaşanılan ve toplumumuzda sıkça karşılaştığımız bir diğer durum da, geç fark edilen gebelikler olmaktadır. Adet gecikmeleri genellikle menopoza yorulduğundan hamilelik fark edilmeyebilir. Bu sebeple menopoza kesin bir şekilde girilene dek etkin bir doğum kontrol yöntemi kullanmakta fayda var. Yaş ilerledikçe kadının gebe kalma şansı düşse de menopoz dönemine kadar gebe kalma ihtimali mevcuttur.
40 yaşını geçen her kadın, adet gecikmesi durumunda ilk olarak gebelik testi yapmalıdır. Şayet gebelik mevcut değil ise menopoz dönemi için yumurtalık işlevlerini ölçen çeşitli hormon testlerine başvurulmalıdır. Bu sayede menopoz durumunun mevcudiyeti araştırılır. Eğer ki kadın 6 ay hiç adet görmemiş ise menopoz olarak kabul edilir. Menopoz dönemine kesin olarak girilmesi, 6 ay hiç adet görmeme durumuyla eş anlamlıdır.
Menepoz döneminde yapılan laboratuvar testleri nelerdir?
Menepozun laboratuvar yönünden tanımlanması için kanda FSH, LH ve östrojen hormonları (E2) değerleri incelenir.
FSH ve LH artmış ise, östrojen azalmış ise bu durum yumurtalıkların (overlerin) tükendiğini gösterir. Bu şekilde menopoz dönemi kesinleşir.
Yumurtalıklar, sadece östrojen ve progesteron hormonları salgılamaz. Bir kadının en önemli organları sağlıklı ve düzgün çalışan yumurtalıklarıdır. Yumurtalıklar bu hormonlar dışında daha pek çok madde üretirler. Kadın fizyolojisindeki önemi için rolü yapılan çalışmalarla kanıtlanmıştır.
Cerrahi menopoz nedir?
Cerrahi menapoz, herhangi bir sebepten dolayı jinekolog doktorlar tarafından yumurtalıkların alınması ve menopozun gerçeklemesi durumudur.
Yapılan operasyonlarda yumurtalıklar genellikle rahmin alınması işlemiyle birlikte çıkarılır.
Genellikle 45 yaşından sonra miyom (rahimde ur) sebebiyle “histerektomi operasyonu” geçiren kadınlarda rahim ve yumurtalıklar birlikte alınır. Yumurtalıkların alınma nedeni: ileride ortaya çıkabilecek muhtemel bir yumurtalık kanserini önlemektir.
45 yaş ve altında uygulanan rahim operasyonlarında ise çoğunlukla yumurtalıklar muhafaza edilir. Rahim alınsa ve adet kesilse dahi yumurtalıklar görevlerini bir süre daha yerine getirebilirler. Bu sebeple menopoz dönemi, ateş basması, aşırı terleme gibi sorunları peşinden getirmeyecektir.
Yumurtalıkların alınması ile adetin kesilmesi, cerrahi menopoz olarak adlandırılır.
Ereken menopoz nedir?
40 yaşından erken bir yaşta adet kesilmesi yani menopoz gerçekleşmiş ise: bu durum erken menopoz olarak adlandırılır. Erken menopozun tıbbi literatürde karşılığı ise “prematür menopoz”dur.
“Prematür Ovaryen Yetmezlik” (POF) nedir?
Menopoz dönemine 30 yaşından daha erken girmek Prematür Over Yetmezliği – POF şeklinde adlandırılır. Yumurtalıkların erken yaşta tükenmesi beraberinde fizyolojik ve psikolojik birçok sorunu da getirir.
Prematür Ovaryen yetmezlik (POF), mevcut ise sebepleri mutlaka araştırılmalıdır. Tedavi edilmesi gereken bir durumdur.
“Prematür Ovaryen Yetmezlik” (POF) Sebepleri
Erken menopoz ve prematur over yetmezliği ile ilgili çeşitli sebepler ortaya konmuştur. Ancak, menopoz yaşının hangi faktör tarafından belirlendiği konusunda görüş birliğine varılamamıştır.
- Genetik özellikler,
- Çeşitli otoimmun hastalıklar (Cushing sendromu, tiroit hastalıkları, SLE gibi),
- Sigara kullanımı,
- Stres,
- Kanser tedavileri,
- Şeker hastalığı
Irsi özellikler, prematür over yetmezliği (POF) için etken olabilir. Bu konuda kesin olarak görüş birliğine varılan nokta ise, 40 yaş öncesi girilen menopozun tedavi edilmesi gerektiğidir.
Erken menopoz tedavi edilmediği taktirde, kadın menopozun yıkıcı etkilerine oldukça genç yaşta maruz kalacaktır. menopoza bağlı kemik erimesi gibi sorunlarla da daha genç yaşta karşılaşacağı için etkilerini daha yoğun yaşayacaktır.
Menopoz belirtileri nelerdir?
Menopozun ilk belirtisi artık düzensiz gelmeye başlayan adet kanamalarıdır. Kanamanın miktarı azalabilir. Yumurtlama azaldığı için gebe kalma şansı gittikçe düşer. Östrojen hormonunun azalması sebebiyle çeşitli sorunlar oluşur. Aşırı terleme, ateş basması, çarpıntı, yüzde kızarıklıklar görülebilir. Bu belirtiler hastaların bazılarında görülmeyebilir. Menopoz süresi uzadıkça bu belirtilerde azalmaya başlar. Bunun dışında menopoz döneminde yalnızca fizyolojik belirtiler görülmez. Bunun yanında: gerginlik, sinirli olma, depresyon gibi psikolojik belirtiler de kendini gösterebilir. Uykuya dalış süresi uzamış, uyku kalitesi düşmüştür. Bu belirtiler dışında: baş ve eklem ağrısı,cinsel isteksizlik, kas ağrıları yaşanabilir. Bu belirtiler menopozun herkes tarafından bilinen belirtileridir.
Menopozda görülen bir diğer belirti de, cinsel ilişki esnasında duyulan ağrıdır. Menopoz döneminde vajenin kayganlığı azalmıştır. Çünkü vajenin kayganlığını sağlayan sıvı miktarı azalmış, bu da kuruluğa sebep olmuştur. Bunun dışında vajen incelmiştir ve esnekliğini yitirmeye başlamıştır. Bu sebeplerden dolayı da cinsel ilişki sırasında ağrı, yanma, tahriş ve hafif lekelenme oluşabilir. Östrojen tedavisi ile bu sorun düzelebilir.
Uzun dönem menopoz belirtileri arasında ise kemik erimesi ve kalp-damar hastalıkları kendini gösterir. Kemik erimesi de kadınlık hormonu olan östrojenin azalması ile ilişkilidir. Bu hormonun azalması durumunda kemikler kırıklara ve kayıplara daha eğilimli hale gelir. Bu sebeple de östojen ve kalsiyum tedavisine başlanmalıdır.
MENOPOZ TEDAVİSİ
Bu belirtilerin tamamı östrojen ve progesteron hormonunun azalması sebebiyle meydana gelen olumsuzluklardır. Menopoz tedavisinde azalan bur hormonların yerine konulması amaçlanır.Bu sayede menopoz dönemindeki kadının yaşam kalitesi düşmemiş, hayatı sekteye uğramamış olur. Östrojen tedavisi oral yolla ya da cilde yapıştırma tekniği olmak üzere iki şekilde de yapılabilir. Bu tedaviye kalsiyum ve progesteron ilave olarak kullanılabilir. Cilde yapıştırılan östrojen tedavisi 3 günde bir ya da haftada bir olarak değiştirilmelidir. Bunun ne zaman değiştirileceğine ise doktor karar verecektir. Östrojen tedavisi sayesinde Alzheimer hastalığı ve bağırsak kanseri görülme riski oldukça düşürülür. Kalp damar hastalıkları riski de aynı şekilde azaltılır. Toplumda östrojen tedavisinin kansere sebep olduğu ile ilgili yanlış bir kanı vardır. Ancak böyle bir durum söz konusu değildir. Östrojen tedavisi ile ağrılı ilişki, yanma, kaşıntı gibi problemler düzeltilir.
Östrojen tedavisi Aktif karaciğer hastalığı olan kişilere uygulanan bir tedavi değildir. Rahim ya da meme kanseri olan hastaların ise bu tedaviye mutlaka doktor kontrolü ile başlaması gerekir.
