Büyük Beyaz Köpekbalığının boyu 6.5 metreye kadar ulaşabilir ve olgunlaştığında yaklaşık 2000 kilogram ağırlığına gelir ki bu da dikkate alınması gereken bir köpek balığı türü olduğunu gösterir.
Bilimsel Sınıflandırma
- Binom Adı: Carcharodon Carcharias
- Krallık: Animalia (Hayvanlar)
- Şube: Chordata (Kordalılar)
- Sınıf: Chondrichthyes (Kıkırdaklı balıklar)
- Alt Sınıf: Selachiformes
- Takım: Squaliformes
- Familya: Isuridae
- Koruma Durumu: Savunmasız
- Ortalama Ömür: Yetmiş Yıl
Büyük Beyaz Köpekbalığı son yıllarda, sayılarındaki sürekli düşüş nedeniyle IUCN listesine savunmasız bir tür olarak eklendi. Ayrıca Avustralya (2018) dahil olmak üzere birçok uluslararası hükümet tarafından korunmaktadır. İlk olarak 1758’de Linnaeus tarafından tanımlanan bilimsel adı, sırasıyla “keskin” ve “diş” anlamına gelen eski Yunanca Karkharos ve odous sözcüklerinden türemiştir. Büyük Beyaz’ın Miyosen döneminin ortalarından beri, yaklaşık on altı milyon yıl önce etrafta olduğuna ve Megalodon olarak bilinen tarih öncesi köpekbalığı ile bağlantısı olabileceğine inanılıyor.
Büyük Beyaz Köpekbalığının Özellikleri
Büyük Beyaz Köpekbalığı, büyük burnunun yanı sıra etkileyici tırtıklı dişleriyle de bilinir. Genellikle mavimsi gri olarak tanımlanırlar ve karın altı beyazdır, bu da su altında görülmelerini zorlaştırır. Büyük Beyaz Köpekbalığı boyu ortalama 6.5 metre olmasına rağmen, geçen yüzyılda yaklaşık 11.20 metre uzunluğunda birkaç örnek keşfedildi. Bu kimi kesime göre dünyanın en büyük Büyük Beyaz Köpekbalığı ancak bununla birlikte bu raporlar, bilim camiası tarafından asla onaylanmadığı için tartışmalıdır.
Saatlerce süren gözlemlere rağmen, Büyük Beyaz Köpekbalığının’ın sosyal yapısı ve davranışı tam olarak anlaşılmamıştır. Bununla birlikte, bazı araştırmacılar Büyük Beyaz Köpekbalığı ile genel cinsiyetine bağlı bir “egemenlik hiyerarşisi” olabileceğine inanmaktadır. Dişiler erkeklere hakim olma eğilimindeyken, daha büyük köpekbalıkları daha küçük Büyük Beyazlara göre daha baskın olma eğilimindedir. Büyük Beyazlar, potansiyel avlarını incelemek için başlarını suyun üzerine kaldıran az sayıdaki köpek balığı türünden biridir. Bazı araştırmacılar, yüzeye çıkmanın Büyük Beyaz’ın belirli kokulara daha iyi odaklanmasına izin verdiğini düşünüyor.
Büyük Beyaz Köpekbalığı, doğası gereği oldukça meraklıdır ve önemli düzeyde zeka sergiler. Bilim adamları, Büyük Beyaz’ın diğer Büyük Beyazlarla sosyal davranışlarda bulunduğunu ve bir yıldan fazla sürebilen iki ila altı köpekbalığından oluşan klanlar geliştirdiğini bile gözlemlediler. Kurt sürülerine benzer şekilde, araştırmacılar bu klanların iyi tanımlanmış bir sıralama sistemine sahip olduğuna ve alfa liderlerinin görev yaptığına inanıyor.
Büyük Beyaz Köpekbalığı Davranışı
Büyük Beyaz Köpekbalıkları dünyanın tüm kıyı sularında yaşar ve ortalama sıcaklığı 12 ile 24 derece (Celsius) arasında olan sularda kalmayı tercih eder. Güncel araştırmalar, Büyük Beyazların çoğunun Amerika Birleşik Devletleri kıyılarının yanı sıra Japonya, Güney Afrika, Şili ve Akdeniz açıklarında bulunduğunu gösteriyor.
Peki Türkiye’de Büyük Beyaz Köpekbalığı var mı? Ülkemizde eski zamanlarda Ege açıklarında da rastlanıyordu ancak son zamanlarda Büyük Beyaz Köpekbalığı Türkiye‘de yalnızca Akdeniz açıklarında bulunuyor.
Büyük Beyaz Köpekbalıklarının, “epipelajik” bir balık olarak kabul edilir, bu da onun açık suları tercih ettiği anlamına gelir. Kıyı sularını tercih etmelerine rağmen, bazı Büyük Beyazlar yaklaşık 1,200 metrelik derinliklerde görülmüştür. Bu köpekbalıkları nadiren tek bir yerde kalıyor, çünkü 2018’de yapılan bir araştırma, çok sayıda Büyük Beyaz Köpekbalığının’ın dokuz aydan kısa bir süre içinde 19.000 kilometre yol kat ettiğini gösterdi. Bu bilgi, Büyük Beyazların bölgesel olduğu fikrine meydan okudu ve köpekbalıklarının göçmenlik modellerine girebileceğini gösterdi.
Av ve Doğal Yırtıcılar
Etobur bir tür olan Büyük Beyaz Köpekbalığı, çeşitli büyüklükteki balıkları ve memelileri avlama eğilimindedir. Bunlar arasında çeşitli balıklar, ton balığı, balinalar, yunuslar, diğer köpek balıkları, foklar, deniz kaplumbağaları ve domuz balıkları bulunur. Bu köpekbalıkları boyut olarak büyümeye devam ettikçe, daha büyük av için iştahları da artıyor. Daha büyük avlar arasında, “Cüce İspermeçet Balinası” ve “gagalı balinalar” gibi balinalar, genellikle daha büyük Büyük Beyaz saldırıların kurbanı olurlar. Büyük Beyaz Köpekbalığı’nın doğal yırtıcıları çok azdır ancak arada Katil Balinaların yanı sıra daha büyük Büyük Beyaz Köpekbalığı saldırısını da içerir. Katil Balinaların saldırıları nadirdir ve yalnızca gıda kaynakları için yapılan rekabetten kaynaklanabilir.
Jaws filminin Büyük Beyazlara yönelik hiper-farkındalığına rağmen, köpekbalıklarından kaynaklanan ölümler nispeten nadirdir. Yine de, Büyük Beyaz tarafından kışkırtılmamış ısırıklar, tüm köpekbalığı türlerinin en büyüğüdür ve yalnızca 2012 yılında (dünya çapında) yaklaşık 272 belgelenmiş ısırık vardır.
Üreme
Büyük Beyaz Köpekbalıkları 26 yaşında cinsel olgunluğa ulaşma eğilimindeyken, dişiler 33 yaşına kadar olgunluğa ulaşmaz. Düşük bir üreme oranına ve 11 aylık uzun bir gebelik oranına sahip olan Büyük Beyaz Köpekbalığı popülasyonu bu nedenle çevresel değişikliklere ve tehditlere karşı savunmasız kalır.
Büyük Beyazların doğum süreci hakkında çok az şey biliniyor (çünkü doğum hiç gözlenmedi). Ancak bilim adamları, dişilerin doğana kadar gelişen ve büyüyen yumurtalara sahip olduklarını biliyorlar. Doğumun aynı zamanda ilkbahar ve yaz aylarında çok daha verimlidir, bu aylarda ilk kez çiftleşen bir anneden birden fazla yavru doğduğu düşünülmektedir (kaydedilen en yüksek sayı 14).
Sonuç olarak Büyük Beyaz Köpekbalığı, büyük boyutu, yırtıcı davranışları ve popüler kültür (filmler ve kitaplar gibi) tarafından kapsamlı şekilde büyütülmesi nedeniyle dünyanın en büyüleyici deniz hayvanlarından biridir. Bilim adamlarının onlarca yıllık gözlemlerine rağmen Büyük Beyaz Köpekbalıklarının sosyal davranışları ve üreme süreçleri hakkında öğrenilecek çok şey var. Halen devam etmekte olan yeni ve heyecan verici araştırma gezileriyle, bu olağanüstü yaratık hakkında önümüzdeki yıllarda ve on yıllarda hangi yeni gerçeklerin öğrenilebileceğini görmek ilginç olacak.
