Türkiye’deki düşen alım gücü, trafikteki araç parkının hızla yaşlanmasına yol açtı. TÜİK verilerine göre, 2024 yılında toplam araç parkının yaş ortalaması yüzde 14,3’e çıkarken, 0-5 yaş arasındaki otomobillerin oranı son 7 yılda 10 puan azalarak yüzde 24,5’e düştü. Ekonomik model satışlarında düşüş yaşanırken, lüks araç satışları ise yüzde 30’a yakın bir artış gösterdi.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2024 yılına ait verilerine göre, Türkiye’de trafiğe kayıtlı araçların ortalama yaşı, 2017 yılında açıklanmaya başlanan verilerden bu yana 14,3 ile en yüksek seviyeye ulaştı. Son 7 yılda toplam otomobillerin ortalama yaşı 1,8 puan artarak 14,2’ye çıkarken, en belirgin artış 5,8 puanla 11-15 yaş arasındaki araçlarda görüldü. 6-10 yaş arasındaki araçların oranı 3 puanlık bir artışla yüzde 20,3’e, 21 yaş ve üzerindeki araçların oranı ise 2,8 puan artarak yüzde 25,6’ya yükseldi. 0-5 yaş arasındaki otomobillerin oranı ise 9,8 puan azalarak geriledi. 2017’de her 100 otomobilden 34,3’ü 0-5 yaş kategorisinde yer alırken, bu oran 2024’te yüzde 24,5’e düştü.
Yüksek enflasyon ve krediye erişimdeki zorluklar, otomobil pazarındaki görünümü değiştirdi. Türkiye’de orta sınıfın otomobillere erişimi giderek zorlaşırken, lüks segmentin büyümesi dikkat çekti. 1 milyon 228 bin adetle tarihî bir rekor kırılan 2024 yılında, A, B ve C segmentindeki ekonomik modellerin satışları yüzde 2'nin üzerinde düşerken, D, E ve F segmentindeki lüks otomobillerin satışları ise yüzde 29 arttı. 2023’te pazarın yüzde 89'unu vergi oranları düşük olan A, B ve C segment araçlar oluştururken, 2024’te bu pay 3,3 puan azalarak yüzde 85,7’ye geriledi.
Türkiye’de otomobile erişimin giderek zorlaşmasındaki temel nedenlerden biri de mevcut vergi sistemi. ÖTV sistemi nedeniyle Türkiye’de satılan otomobiller, fabrika çıkış fiyatının neredeyse 3 katına satılıyor. Öte yandan, son iki yıldır ÖTV matrah güncellemesi yapılmadığı için tüm modeller yüzde 80 ÖTV dilimine girmiş durumda. Sektörün önde gelen STK’larının başkanları, bu yılın başında gerçekleştirdikleri yıllık değerlendirme toplantılarında vergi sisteminde düzenleme beklediklerini, ayrıca araç parkının yenilenmesi için hurda teşvikine ihtiyaç olduğuna dikkat çekti. Otomotiv Sanayii Derneği (OSD) Başkanı Cengiz Eroldu: "Türkiye’de ekonomik fiyatlara haiz araçlara önemli bir talep var. Vatandaşın yerli otomobillere daha uygun koşullarda ulaşabilmesi için ÖTV matrahlarında güncelleme yapılmasını istiyoruz. Bu durum yerli payındaki düşüşü de frenleyecektir. Öte yandan, Hurda teşviki ile bizce 1 taşla 3-4 kuş vurulabilir. Türkiye’nin 2053’e yönelik emisyon azaltma hedefleri var. Türkiye’de otomotiv parkının yaptığı emisyonun yüzde 95’ini parkın yarısı yapıyor. Bunun içinde ağır vasıta da var, kamyon da var, traktör de var. Yani her araç grubunun dinamiklerine göre doğru planlanmış ama çok uzun soluklu belli bir fon ayırarak ülkenin yavaş yavaş emisyonu yüksek parktan ayrılması lazım. Çünkü bu parkın kendi kendini gençleştirme oranı çok düşük Türkiye’de.”
Mobilite herkes için ihtiyaç
Otomotiv Distribütörleri ve Mobilite Derneği’nin (ODMD) Başkanı Ali Haydar Bozkurt: “Türkiye’nin artık yeni teknolojileri tanımlayan, vatandaşlarımızın mobiliteye ulaşımını kolaylaştıran ve çevreye duyarlı yeni bir vergi sistemine ihtiyacı var. Her zaman ifade ettiğimiz gibi Türkiye’nin büyük bir otomotiv sektörü potansiyeli var ve mobilite herkes için bir ihtiyaç. Bununla birlikte şu anda ülkemizin çok yaşlı bir araç parkı var ve bunun gençleşmesi çok büyük önem taşıyor. Bu araç parkının gençleşmesi, yeni araç satışından ziyade trafik güvenliği, çevre ve ekonomik katkı açısından büyük önem taşıyor.”
Araç parkı iki tekerle büyüyor
Düşen alım gücü vatandaşları iki tekere yöneltti. 2024 yılında motosiklet satışları yıllık bazda yüzde 26 artarak 1 milyon 207 milyon adete yaklaşırken, otomobil satışları ise aynı dönemde yüzde 1,3 artarak 980 bin adete ulaştı. 2023 yılında trafiğe kayıtlı taşıtların yüzde 53’ünü otomobil, yüzde 17,7’sini motosiklet oluşturmuştu. 2024 yılında ise trafiğe kayıtlı taşıtların yüzde 52’sini otomobil, yüzde 20’sini motosiklet oluşturdu.
