Uykunun dört aşaması, gece boyunca insan vücudunun geçirdiği karmaşık ve önemli süreçleri tanımlar. Her aşama, fizyolojik ve zihinsel sağlığımız için önemli işlevlere sahiptir ve uyku döngüsü içinde belirli bir sırayla gerçekleşir.
İlk Aşama (NREM-1): Bu aşama, uykuya dalma sürecinin başlangıcıdır. Gözler kapanır ve kaslar yavaş yavaş gevşer. Beyin dalgaları gündüz faaliyetlerinden gece düzenine doğru geçiş yapar. Nefes alma ve kalp atışı yavaşlar, vücut sakinleşir ve rahatlamaya başlar. Bu aşama genellikle birkaç dakika sürer ve gece uykusunun yaklaşık %5'ini kapsar. Uyanmak kolaydır ve insanlar genellikle bu aşamadayken hafif uykulu hissederler.
İkinci Aşama (NREM-2): İkinci aşama, NREM uykusunun en uzun süre geçirilen kısmıdır. Burada vücut daha derin bir uykuya geçiş yapar. Kaslar daha fazla gevşer, vücut ısısı düşer ve kalp atışı ile solunum hızı yavaşlar. Beyin dalgaları da yavaşlar ve bazı elektriksel aktiviteler görülebilir. Uykunun bu aşaması, gece boyunca yaklaşık %45'lik bir süre geçirilir ve uykunun en stabil dönemlerinden biridir.
Üçüncü Aşama (NREM-3 veya SWS - Yavaş Dalga Uykusu): Üçüncü aşama, uykunun en derin ve en onarıcı dönemidir. Burada vücut dokuları onarılır, kaslar ve kemikler yeniden yapılanır. İlk uyku döngüsü içinde bu aşama daha uzun olabilir ve genellikle gece boyunca %25'lik bir zaman dilimini kapsar. Beyin dalgaları büyük ölçüde yavaş delta dalgalarına geçer ve vücuttaki fizyolojik aktiviteler en düşük seviyelere iner. Uyanmak bu aşamada zordur ve insanlar genellikle sersem hissederler.
Dördüncü Aşama (REM - Hızlı Göz Hareketleri): REM aşaması, rüyaların gerçekleştiği evredir. Gözler hızla hareket eder ve beyin dalgaları uyanıklıkla benzerlik gösterir. Nefes alma hızlanır, kalp atışı artar ve vücut kasları neredeyse felç olur. Bu aşama genellikle gece başladıktan sonra 90 dakika sonra ortaya çıkar ve her döngüde daha uzun süreler geçirilir. REM uykusu, öğrenme süreçleri ve bellek konsolidasyonu için önemlidir ve psikolojik restorasyon sağlar.
Uyku döngüsü, bu dört aşamanın tekrarlanmasıyla devam eder ve her bir döngü genellikle 90-120 dakika sürer. Gece boyunca bu döngülerin tekrarlanması, dinlenmiş hissetmemizi sağlar ve fiziksel-zihinsel sağlığımızın korunmasına yardımcı olur. Özellikle REM evresinde uyanmak genellikle daha kolaydır, çünkü bu evre daha hafif bir uykudur. Diğer yandan, NREM-3 evresinde uyanmak zordur ve bu durum genellikle uykulu ve sersem hissetmemize yol açabilir.
