2024 yılında 285 milyon dolara ulaşarak sektör ihracatının yüzde 26’sını oluşturan ayakkabı e-ihracatı, yüksek iade maliyetleri nedeniyle darboğaza girdi. Türkiye Ayakkabı Sanayicileri Derneği (TASD) Başkanı Berke İçten, özellikle yurtdışına gönderilen ürünlerin iadesi sırasında yaşanan bürokratik ve mali zorlukların sektörde büyük kayıplara neden olduğunu belirtti. İçten’e göre, bazı firmalar iade edilen ürünleri geri almak yerine gümrüklerde bırakmayı ya da doğrudan imha etmeyi tercih ediyor.
Yurt içindeki iade süreçleri görece kolay ve düşük maliyetli yürütülürken, yurtdışından dönen ürünlerde lojistik, gümrük ve prosedür masrafları ciddi bir yük haline geliyor. İçten, 30 dolarlık bir ürünün iadesinin, kargo ve ithalat işlemleriyle birlikte 100 doları aştığını ve bu nedenle şirketlerin zarar etmemek adına ürünü geri almadığını söyledi.
Sektör, geçtiğimiz yıllarda yaşanan dış ticaret açıklarını azaltmak için e-ihracata yönelmişti. Ancak iade süreçlerindeki bu zorluklar, sektörü yeni bir çıkmaza soktu. 2021 yılında 500 milyon dolar dış ticaret fazlası veren sektör, 2023’te ise 550 milyon dolarlık açık verdi. Bu süreçte e-ihracat umut olsa da iade edilen ürünlerin yarattığı maliyet, firmaların elini kolunu bağladı.
Özellikle Trendyol üzerinden yapılan satışlarda iadeler, firmanın ürünleri geri çekmek yerine bölgesel depolarda değerlendirerek yeniden satışa sunmasıyla çözüme kavuşturulmaya çalışılıyor. Ancak Amazon ve Etsy gibi diğer pazaryerlerinden yapılan satışlar iade edildiğinde, gümrük işlemlerinin zorluğu nedeniyle ürünlerin çoğu ya terk ediliyor ya da imha ediliyor. Bu durumun sektöre maliyetinin 10 milyon doları bulduğu ifade ediliyor.
Berke İçten, çözümün iade ürünlerin üreticisine doğrudan ve masrafsız bir şekilde geri gönderilmesinde yattığını söylüyor. Gönderilen ürünlerin üretici ve menşe bilgileri belli olduğu için, geri dönüşlerinde ek gümrükleme masrafı alınmaması gerektiğini belirtiyor. Bu şekilde hem sürdürülebilirlik sağlanabilir hem de firmalar mali açıdan rahatlayabilir.
Son olarak İçten, Trendyol’un toplam e-ihracatın yüzde 80’ini oluşturduğunu, geri kalan yüzde 20’lik kısmın ise daha büyük sorun yaşadığını vurguluyor. 57 milyon dolarlık bu satış kanalının yüzde 15-20’sinin iade edildiğini ve yaklaşık 10 milyon dolarlık ürünün gümrüklerde kaldığını ifade ederek, bu durumun markalara ciddi zarar verdiğini söylüyor.
