İnfertilite (kısırlık) nedir?
Kısırlık günümüzde kadın ve erkeğin üreme sistemini olumsuz yönde etkileyerek, çiftlerin normal yollardan çocuk sahibi olmasını engelleyen birçok sorunu tek bir çatıda toplayan genel bir sorun olarak adlandırılır. Ancak tedavi için geçerli tanım ise, çiftlerin bir yıl boyunca korunmasız cinsel ilişkide bulunmasına rağmen, gebelik elde edememe durumudur. Yapılan araştırmalara göre evli çiftlerin yaklaşık %17’si kısırlık vakası ile karşılaşmaktadır. Fakat kısırlığın oldukça komplike bir olgudan ibaret olması ile sorunun kimden kaynakladığını ve neden olduğunun belirlenmesi amacı ile bu süre zarfında çiftlerin uzman bir doktora başvurarak, uygun tedavi seçeneklerini değerlendirmesi gerekir.
Günümüzün teknolojik imkanları sayesinde kısırlık gibi çiftlerin normal yollardan çocuk sahibi olmasını engelleyen bir çok hastalığın tedavisi mümkündür. Ancak tedavinin başarılı bir şekilde sonuçlanması için çiftlerin doğru zamanda doğru tedavi yöntemine başvurması gerekir. Ayrıca doğru tedavi adımı için kısırlık sorunun kimden kaynakladığının ve hangi çeşidinin mevcut olduğunun belirlenmesi tedavi açısından büyük önem kazanmaktadır.
Kısırlık (infertilite) çeşitleri nelerdir?
Erkeklerin yaklaşık %30-40’ında, kadınların ise %40-50’sinde kısırlık görülmektedir. Bazı çiftlerin her ikisinde de kısırlık teşhis edilirken, yaklaşık %10-15’lik kısımda yer alan çiftlerde ise kısırlığın nedenleri tespit edilememektedir. Tespit edilemeyen kısırlık olgusu açıklanamayan infertilite olarak adlandırılır.
Kısırlık sorunu ile tedaviye başvuran çiftlerin kısırlık nedenlerinin ve çeşidinin belirlenmesi kısırlık tedavisinin ilk basamağını oluşturmaktadır.
Geçici infertilite (enfertilite)
Erkeğe ait sperm hücresinin kadının yumurta hücresini dölleyebilecek kapasiteye sahip olmaması ya da erkeğin kaliteli sperminin olmaması gibi menisinde hiç sperm hücresinin bulunmamasında dolayı döllenmenin gerçekleşmemesi olarak ifade edilir. Bu tip kısırlık durumlarında daha çok düşükle sonuçlanan gebelik vakaları yer almaktadır.
Primer infertilite
Yeni evli çiftlerde en sık karşılaşılan kısırlık çeşidi olup, daha önce hiç gebelik elde edememe durumudur. Bu sorun biyolojik yetersizliğin bir ürünü olarak değil tamamen psikolojik kökenli bir sorun olarak yaşanmaktadır. Yapılan araştırmalara göre yeni evlenen çiftlerin %30’u ilk 3 ay, %70’i 1 yıl, %80’ni 2 yıl ve %90’nın iki yılın sonunda çocuk sahibi olabilmektedir. Bu nedenle yeni evlenen çiftlerin çocuk sahibi olmama durumları normal kabul edilirken, iki yıldan sonra hamilelik elde edilmemiş ise kısırlık sorunu gündeme gelmektedir. Yeni evlenen çiftlerin iki yıldan sonra uzman bir doktora başvurması önerilmektedir.
Sekonder infertilite
Daha önce hamilelik yaşayan ve bir ya da iki çocuk sahibi olan çiftlerin ilerleyen yıllarda hamilelik elde edememe durumu olarak ifade edilmektedir. Sekonder infertilite yani sonradan kazanılmış kısırlık olgusu, genellikle yaşam tarzına bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Çiftlerin üreme sistemini olumsuz yönde etkileyecek sağlıksız beslenme, iltihaplı hastalıklar, bazı cerrahi operasyonlar, yumurta rezervlerinin ve sperm üretimini etkileyen faktörler sonucunda sekonder infertilite görülmektedir.
Kalıcı infertilite (sterilite)
Kadın ya da erkekten kaynaklanan kısırlık durumunun açıklanamadığı ve tedavisinin mümkün olmadığı kısırlık şeklidir.
Kadınlarda en sık karşılaşılan kısırlık nedenleri nelerdir?
Kadınların kısırlık nedenleri yumurta rezervlerinin azalmasına ve pelvik sisteminde meydana gelen aksamalara bağlı olarak ortaya çıkan oldukça komplike sorunlar dizisidir. Bu nedenle kadınların %30’nu kapsayan kısırlık nedenleri yumurtlama fonksiyonlarını bozulması ve rahim kanallarını olumsuz yönde etkileyen anomaliler aşağıdaki gibi olmaktadır:
- Cinsel yolla bulaşan hastalıklar
- Karın içi organlarda meydana gelen iltihaplı hastalıklar
- Genital sistemde yer alan enfeksiyon
- Hiperprolaktinemi (süt hormonu yüksekliği)
- Trioid hormon bozuklukları
- Anti sperm antikorlar
- Kadın hastalıkları
- Daha önceden geçirilmiş rahim ve yumurtalıklarla alakalı operasyonlar
- Kalıtımsal olarak doğuştan kanalların olmaması
- İleri yaş nedeni ile yumurta rezervlerinin azalması
- Bağışıklık sistemi hastalıkları, kadın kısırlığına neden olmaktadır.
Erkeklerde en sık karşılaşılan kısırlık nedenleri nelerdir?
Erkeklerin %30’un kapsayan kısırlık nedenleri başlıca sperm sayısının ve kalitesinin yetersiz olmasıdır. Ayrıca spermlerin morfolojik özelliklerini etkileyen hormonal dengesizlik ve genetik hastalıklar kısırlık nedenleri arasında yer almaktadır. Bunun dışında cinsel işlev bozukluğu nedeni ile retrograd ejekulasyon (geriye boşalma) ve hipospaidas (sertleşme sorunu) kısırlık sorunu olarak incelenmektedir. Erkek kısırlığına neden olan diğer sorunlar aşağıdaki gibi olmaktadır:
- İdiopatik oligospermi
- Sigara ve alkol kullanımı
- Testis kanseri
- Cinsel yolla bulaşan hastalıklar
- Sperm kanallarının tıkanması
- Spermde hiç meni bulunmama (azospermi)
- Enfeksiyon
- Kullanılan bazı ilaçlar (antidepresan ve fenotiazin tarzı)
- Radyasyon ve kimyasal madde temaruz kalma
- Testis travması
- Hormon bozukluğu
- Aşırı sıcak ortamlarda bulunma gibi sperm üretimini etkileyen faktörler kısırlığa neden olmaktadır.
