Sürekli yorgunluk, bitkinlik, solgun bir cilt, en küçük bir fiziksel aktivitede nefes nefese kalma, el ve ayaklarda üşüme gibi şikayetlerle doktora başvuran kişiyi muayene eden doktorun kafasında kişide kansızlık olabileceğine dair bir kanı oluşur. Bu teşhisi doğrulamak ve diğer kansızlık tiplerinden ayırabilmek amacıyla doktor hastadan bazı testler yaptırmasını ister. Aşağıda demir eksikliği anemisinin teşhisi için istenen testler ve hastalığın tedavisinde yapılması gerekenler anlatılmıştır.
Demir eksikliği anemisinde yapılan testler nelerdir?
Periferik yayma: Bir damla kan cam bir plak üzerine yayılıp belirli boyalarla boyanarak kan hücrelerinin renk, şekil ve büyüklükleri mikroskop altında incelenir. Demir eksikliğine bağlı kansızlık durumunda alyuvarlar normale göre küçük ve renkleri soluktur.
Tam kan sayımı: Hemogram adı verilen kan testi ile hem kan dolaşımında bulunan hücreler sayılır, hem de bu hücrelere ait ölçütler hesaplanır. Tam kan sayım parametreleri arasında bulunan hematokrit, alyuvarların toplam kan hacmine oranı olup, demir eksikliğine bağlı anemilerde normal değerlere göre düşük bulunur. Kırmızı kan hücrelerinin içerdikleri hemoglobin miktarı da demir eksikliğine bağlı olan kansızlıklarda azalmıştır. Hematokrit ve hemoglobin normal değerleri sitemizde “tam kan sayımı” başlıklı yazıda belirtilmiştir.
Ferritin testi: Vücutta depolanan demir miktarını gösteren ferritin testi demir eksikliği anemisi olanlarda düşük sonuç verir. Ferritin normal değerleri sitemizde “ferritin testi” başlıklı yazıda belirtilmiştir.
Endoskopi: Demir eksikliğinin sebebini bulmak için yapılan testlerden biridir. Midedeki bir ülsere bağlı kanama olduğu düşünülüyorsa, bunu doğrulamak için “endoskopi” adı verilen test yapılır. Ağızdan yutulan, ucunda kamera bulunan esnek ve ince bir boru vasıtasıyla yemek borusundan mideye doğru inceleme yapılır ve sindirim sisteminin bu bölümünde herhangi bir ülser kanaması olup olmadığı ortaya çıkarılır.
Kolonoskopi: Kalın bağırsaklarda bir kanamadan şüpheleniliyorsa, bu kez makattan sokulan esnek ve ince bir boru ucundaki kamera vasıtasıyla, kalın bağırsakların içi kanama yapabilecek bir polip veya başka bir oluşum açısından kontrol edilir.
Demir eksikliği anemisi nasıl tedavi edilir?
Demir eksikliğine bağlı kansızlıkların tedavisinde sebebin belirlenmesi büyük önem taşımaktadır. Sebep bilinmeden yapılacak olan tedaviler bir süreliğine demir ihtiyacını karşılasa da, bir süre sonra tekrar kansızlık ortaya çıkacaktır. Bunu engellemek için demir eksikliği yaratan neden belirlenerek öncelikle o tedavi edilmelidir.
Eğer adet kanamaları çok şiddetli ise, doğum kontrol hapları ile kontrol altına alınabilir. Midede ülser varsa, antibiyotik tedavisi uygulanabilir. Kalın bağırsaklarda polip veya benzeri oluşumlar için cerrahi operasyonlar gerekebilir.
Demir içeren gıdalar nelerdir?
Demir eksikliği gelişimini engellemek için demir açısından zengin besinler tercih edilebilir. Kırmızı et, deniz ürünleri, fasulye, koyu yeşil yapraklı sebzeler, bezelye, kuru üzüm, kuru kayısı gibi yiyecekler demir açısından zengindir. Bunlarla birlikte tüketilecek C vitamininden zengin gıdalar da alınan demirin bağırsaklardan daha iyi emilmesini sağlar.
Eksilen demir nasıl yerine konur?
Doktorunuz kullanmanız gereken demir ilacını ve dozunu belirleyerek reçetesini yazar. Demir ilacı; hap şeklinde olabileceği gibi, şurup, iğne veya serum şeklinde de olabilir. Demir eksikliğinin ve kansızlığın şiddetli olduğu durumlarda kan nakli de gerekebilir.
Ağız yoluyla alınan hap veya şurup halinde olan demirin emiliminin artırılması ve ilaçtan maksimum fayda sağlamak için şu hususlara dikkat etmek gerekir:
Demir ilaçları aç karnına alınmalıdır. Ancak aç karnına alınan demir ilacı mide bulantısına yol açabilir. Bu sebeple sabahları yerine akşam yatarken demir ilacı alınması denenebilir.
Demir ilaçları antiasitler ile birlikte alınmamalıdır çünkü antiasit ilaçlar demirini emilmesini engellerler. Antiasit kullanılıyorsa, demir antiasitten 2 saat önce veya 4 saat sonra alınmalıdır.
Demir ilaçları C vitamini ile birlikte alınmalıdır. C vitamini demirin bağırsaklardan emilimini artırır. C vitamini bir bardak portakal suyu veya C vitaminin hapı şeklinde olabilir.
