Frengi genellikle cinsel temas yoluyla bulaşan bakteriyel bir enfeksiyondur. Hastalık, tipik olarak cinsel organlarda, rektum veya ağızda görülen acısız bir yara ile başlar. Frengi insandan insana deri yoluyla veya yaralara mukoza zarı teması ile yayılır.
İlk enfeksiyondan sonra frengi bakterisi tekrar aktif olmadan önce hareketsiz bir biçimde vücudunuzda on yıllarca kalabilir. Erken frengi, bazen tek bir penisilin enjeksiyonu ile birlikte tedavi edilebilir. Tedavi olmadan, frengi kalbinize, beyninize ve diğer organlarınıza şiddetli zararlar verebilir ve hayatınızı tehdit edebilir.
Özellikle erkekler arasında olan cinsel ilişkinin sonucu olarak, 2000’den beri ABD’de frengi oranı artmaktadır. Frengiden doğan cinsel bölge yaraları, AIDS’e sebep olan HIV’nin bulaşmasını kolaylaştırır.
Semptomlar
Frengi evreler halinde gelişir ve semptomlar her bir evrede değişir. Ama evreler üst üste gelebilir ve semptomlar her zaman aynı sırayla meydana gelmez. Size frengi bulaşmış olabilir ve yıllarca hiçbir semptom fark etmeyebilirsiniz.
Birincil frengi Frenginin ilk belirtisi frengi çıbanı (SHANG-kur) denen küçük bir yaradır. Yara bakterilerin vücudunuza girdiği noktada görülür. Frengi bulaşmış çoğu insanda sadece bir frengi çıbanı olurken bazı insanlarda onların birkaçı olur. Frengi genellikle maruziyetten yaklaşık üç hafta sonra gelişir. Frengili birçok insan frengi çıbanını fark etmez çünkü genellikle ağrısızdır ve vajina veya rektum içine saklanabilir. Frengi çıbanı altı hafta içinde kendiliğinden iyileşecektir.
İkincil frengi Orijinal frengi çıbanının altı haftalık iyileşme sürecinde alt tarafınızda başlayan ama sonunda bütün vücudunuzu, hatta ellerinizin avuç içlerini ve ayaklarınızın tabanlarını kaplayan bir isilik yaşayabilirsiniz. Bu isilik genellikle kaşıntılı değildir ve bu isiliğe ağız veya genital bölgede siğil benzeri yaralar eşlik edebilir. Bazı insanlar kas ağrıları, ateş, boğaz ağrısı ve şişmiş lenf düğümleri de yaşar. Bu bulgu ve semptomlar birkaç hafta içinde kaybolabilir veya tekraren bir yıl boyunca gelip gidebilir.
Gizli frengi Frengi tedavisi görmezseniz hastalık hiçbir semptomunuz yokken ikincilden gizli (saklı) evreye geçer. Gizli evre yıllar boyu sürebilir. Bulgu ve semptomlar asla geri dönmeyebilir veya hastalık üçüncül (üçüncü) evreye ilerleyebilir.
Üçüncül veya geç frengi Tedavi görmeyen frengi bulaşmış insanların yaklaşık %15 ila 30’u üçüncül veya geç frengi olarak bilinen komplikasyonlar geliştirecektir. Geç evrelerde hastalık beyin, sinirler, gözler, kalp, kan damarları, karaciğer, kemikler ve eklemlerinize zarar verebilir. Bu sorunlar orijinal, tedavi edilmeyen enfeksiyondan sonra birçok yıl meydana gelebilir.
Doğuştan frengi Frengili kadınlardan doğan bebekler plasentadan veya doğum esnasında enfekte olabilir. Doğuştan frengili çoğu yeni doğanda hiçbir semptom olmaz, gerçi bazısı ellerinin avuç içlerinde ve ayaklarının tabanlarında bir isilik yaşar. Sonraki semptomlar sağırlık, diş deformasyonları ve burun köprüsünün çöktüğü semer burun içerebilir.
Ne zaman doktora gitmelisiniz
Siz veya çocuğunuz herhangi bir olağandışı deşarj, yara veya isilik – özellikle kasık bölgesinde meydana gelirse – yaşarsanız doktorunuzu arayın.
Nedenleri
Frenginin nedeni Treponema pallidum denen bir bakteridir. En yaygın bulaşma yolu cinsel faaliyet esnasında enfekte birinin yarasına temastır. Bakteriler vücudunuza cildiniz veya mukozanızdaki küçük kesikler veya sıyrıklardan girer. Frengi birincil ve ikincil evrelerinde ve bazen erken gizli dönemde bulaşıcıdır.
Daha az yaygın olarak frengi aktif lezyonla doğrudan korunmasız yakın temasla (öpüşme esnasında) veya hamilelik veya çocuk doğurma esnasında enfekte bir anneden bebeğine (doğuştan frengi) yayılabilir.
Frengi aynı tuvaleti, küveti, giysiyi veya yemek kaplarını kullanma veya kapı tokmakları, yüzme havuzları veya sıcak küvetlerden yayılamaz.
Frengi tedavisi görmüş olsanız da birinin frengi yarasıyla temas ederseniz yeniden enfekte olabilirsiniz.
Komplikasyonlar
Tedavi edilmeden frengi vücudunuzun genelinde hasara yol açabilir. Frengi HIV enfeksiyonu riskini de arttırır ve kadınlar için hamilelik sırasında sorunlara neden olabilir. Tedavi gelecekteki hasarı önlemeye yardımcı olabilir ama meydana gelmiş hasarı onaramaz veya geri çeviremez.
Küçük çıkıntılar veya tümörler Frengi kabarcıkları denen bu çıkıntılar frenginin geç evresinde cildinizde, kemiklerinizde, karaciğerinizde veya herhangi bir organınızda gelişebilir. Frengi kabarcıkları genellikle antibiyotiklerle tedavi sonrası kaybolur.
Nörolojik sorunlar Frengi aşağıdakiler dâhil olmak üzere sinir sisteminizle ilgili bir dizi soruna neden olabilir:
- İnme
- Menenjit
- Sağırlık
- Görme sorunları
- Bunaklık
Kardiyovasküler sorunlar Bunlar vücudunuzun majör arteri olan aortun ve başka kan damarlarının şişmesi (anevrizma) ve iltihaplanmasını içerebilir. Frengi kalp kapakçıklarına da zarar verebilir.
HIV enfeksiyonu Cinsel yolla geçen frengili veya başka genital ülserli yetişkinlerde iki ila beş kat artan HIV bulaşma riski vardır. Frengi yarası kolayca kanayarak cinsel faaliyet esnasında kanınıza HIV girmesi için kolay bir yol sağlar.
Hamilelik ve çocuk doğurma komplikasyonları Hamileyseniz frengiyi karnınızdaki bebeğinize geçirebilirsiniz. Doğuştan frengi doğumdan sonra birkaç gün içinde düşük, ölü doğum veya yeni doğanınızın ölümü riskini büyük ölçüde arttırır.
Tedavi ve ilaçlar
Frengi tedavisi erken evrelerinde teşhis ve tedavi edildiğinde kolaydır. Tüm evrelerde tercih edilen tedavi frengiye neden olan organizmayı öldürebilen bir antibiyotik ilaç olan penisilindir. Penisiline alerjiniz varsa doktorunuz bir başka antibiyotik önerecektir.
Penisilinin tek bir enjeksiyonu bir yıldan az bir süredir enfekte iseniz hastalığın ilerlemesini durdurabilir. Bir yıldan uzun bir süredir frengiyseniz ilave dozlara gerek duyabilirsiniz.
Penisilin frengili hamile kadınlar için tek önerilen tedavidir. Penisiline alerjisi olan kadınlar penisilin almalarına olanak sağlayabilen bir duyarsızlaştırma sürecine tabi tutulabilir. Hamileliğiniz sırasında frengi tedavisi görmüş olsanız da yeni doğan çocuğunuz da antibiyotik tedavisi almalıdır.
Tedavi aldığınız ilk gün Jarisch-Herxheimer reaksiyonu yaşayabilirsiniz. Bulgu ve semptomlar ateş, titreme, bulantı, acılı ağrı ve baş ağrısı içerir. Bu reaksiyon genellikle bir günden fazla sürmez.
Tedavi takibi Frengi tedavisi aldıktan sonra doktorunuz aşağıdakileri isteyecektir:
- Penisilinin olağan dozuna cevap verdiğinizden emin olmak için periyodik kan testleri ve sınavlar yaptırın.
- Tedavi tamamlanana ve kan testleri enfeksiyonun iyileştiğini gösterene kadar cinsel temastan kaçının.
- Gerekirse test edilebileceklerini ve tedavi görebileceklerini seks partnerlerinize bildirin.
- HIV enfeksiyonu için test yaptırın.
Korunma
Frenginin yayılmasını önlemeye yardımcı olmak için aşağıdaki önerilere uyun:
- Korunun veya tek eşli olun. Frengiyi önlemenin tek kesin yolu seks yapmaktan vazgeçmektir. Bir sonraki en iyi seçenek enfekte olmamış bir partnerle karşılıklı olarak ek eşli seks yapmaktır.
- Lateks kondom kullanın. Kondomlar sadece kondom frengi yaralarını örterse frengi olma riskinizi azaltabilir.
- Uyuşturucu maddelerden kaçının. Aşırı alkol veya başka uyuşturucu kullanımı muhakeme yeteneğinizi bulandırır ve güvenli olmayan cinsel uygulamalara yol açabilir.
Hamile kadınlar için tarama İnsanlara frengi bulaşmış olabilir ve bundan habersiz olabilirler. Sık ölümcül etkilerin ışığında frengi anne karnındaki çocuklarda olabileceğinden sağlık yetkilileri hamile kadınların hepsinin hastalık için taranmasını önerir.
