Kırmızı kan hücreleri ise kanınızda bulunan oksijeni vücudunuzdaki dokulara taşımakla görevlidir. Demir eksikliği anemisi en yaygın görülen anemi türüdür ve vücudumuzda yeterli miktarda demir minerali bulunmadığı zamanlarda ortaya çıkar. Vücudumuzun hemoglobin üretmek için demire ihtiyacı vardır. Kan akışınızda yeterli oranda demir bulunmazsa vücudumuz ihtiyaç duyduğu oksijeni tedarik edemez.

Toplumda çok yaygın olmasına rağmen birçok insan demir eksikliği anemisi olduğunun farkında bile değildir. Bu insanlar neyin sebep olduğunu bilmedikleri için yıllarca bu hastalığın semptomlarına maruz kalmış bile olabilirler.

Demir eksikliği anemisi her yaşta ve her ırktan insanda görülebilir. Örneğin çocuk doğurma çağındaki kadınlarda demir eksikliği anemisinin en yaygın görülme sebebi yaşadıkları ağır adet kanamaları veya hamilelik sürecinde kanlarında bulunan demir miktarının azalmasıdır.

Kadınlardaki beslenme düzeninin yetersizliği veya vücudun demir emilimini etkileyen bağırsak hastalıkları da demir eksikliğine neden olabilen etkenlerdendir. Doktorlar ise genel olarak bu durumu tavsiye ettikleri demir takviyeleri veya beslenme düzeninde yaptıkları ufak değişiklikler ile tedavi etme yoluna giderler.

Demir Eksikliği Anemisi Belirtileri

Demir eksikliği anemisinin belirtileri ilk başta hafif olduğu için hasta olduğunuzu fark edemeyebilirsiniz. Hatta Amerikan Hematoloji Derneği’ne (ASH) göre çoğu insan hafif şiddetli bir anemi yaşadığının farkında bile değildir. Ta ki rutin kan testi yapılıncaya kadar. Yani birçok kişi anemi yaşadığını ancak kan testi sonucu ile öğrenebiliyor.

Gelelim demir eksikliği anemisinin belirtilerine. Ortalama veya şiddetli demir eksikliği anemisinin belirtileri şunlardır:

  • Vücutta genel bir yorgunluk
  • Zayıflık
  • Tenimizin solgunlaşması
  • Nefes darlığı
  • Baş dönmesi
  • Kum, buz gibi normalde yenilmeyen şeylere karşı garip bir iştah krizinin oluşması
  • Bacaklarda sık sık karıncalanma olması
  • Dilin şişmeye ve ağrımaya başlaması
  • El ve ayakların hep soğuk olması
  • Kalp atışlarının hızlı ve düzensiz olması
  • Tırnakların kırılmaya başlaması
  • Şiddetli ve tekrarlayan baş ağrısı
  • Saç döklmesi

Demir Eksikliği Anemisi Nedenleri

Amerikan Hematoloji Derneği’ne (ASH) göre vücuttaki demir eksikliği, aneminin en sık görülen sebebidir. Aslında bir insanda demir eksikliği olmasının birçok sebebi vardır. Bu sebeplerden bazıları şunlardır:

Vücudunuza Demir Girişinin Yetersiz Olması

Demir mineralinin uzun süre alınmaması vücudumuzda birtakım zafiyetlere sebep olur. Yumurta, et ve bazı yeşil yapraklı sebzeler demir minerali açısından oldukça zengin besinlerdir. Özellikle büyüme ve gelişme çağında çocukların demire fazlasıyla ihtiyacı vardır. Bu yüzden hamile kadınlar ve küçük çocuklar beslenmelerinde demir minerali bakımından zengin olan yiyecekleri tercih etmelidirler.

Hamilelik ve Adet Dönemindeki Aşırı Kan Kayıpları

Ağır adet kanamaları ve doğum sırasında yaşanılan kan kaybı, çocuk doğurma çağındaki kadınlarda görülen ve genellikle demir eksikliğinden kaynaklanan aneminin en yaygın ve bilinen sebeplerindendir.

İç Kanama

Bazı hastalıklar ve tıbbi durumlar iç kanamaya sebep olabilir. Bu da haliyle vücudunuzda demir eksikliğine sebep olur. Örneğin midenizde ülser olması veya kolon kanseri olmanız. Ayrıca bağırsaklarınızda ve kolonda bulunan polipler de kan kaybına sebep olur. Bununla birlikte Aspirin gibi ağrı kesicileri sık sık kullanmanız da mide kanamasına yol açabilir.

Vücuttaki Demir Emilimi Sorunu

Vücudunuzdaki bir takım bozukluklar ve geçirdiğiniz ameliyatlar bağırsaklarınızın işleyişini etkilediği için vücudunuzun demir emilimini engelleyebilir. Beslenmenizde yeterli miktarda  demir minerali alsanız bile çölyak hastalığı veya gastrit bypas gibi bağırsak ameliyatları vücudunuzun  emebileceği maksimum demir miktarını sınırlayabilir.

Endometriyozis Hastalığı

Endometriozis dokusu karın içindeki yumurtalık, rahim kanalı, karın iç zarı gibi organlarda bulunur. Endometriozis hastalığı olan bir kadın, hastalığın bulunduğu bölgeyi (abdominal ve pelvik bölgesi) gözü ile göremediği için yaşadığı ağır kan kaybının farkına varamaz.

Risk Faktörleri

Anemi, çağımızdaki en yaygın hastalıklardan birisidir. Erkeklerde de  kadınlarda da her yaşta ve her etnik grupta ortaya çıkabilir. Ancak bazı insanlar diğerlerine nispetle daha fazla demir eksikliği anemisi riski altında bulunur.

  • Çocuk doğurma çağındaki kadınlar
  • Hamile kadınlar
  • Yetersiz ve dengesiz beslenen insanlar
  • Sık sık kan bağışı yapanlar
  • Özellikle erken doğan bebekler ve ergenliğe erken giren çocuklar
  • Demir yönünden zengin olan eti yemeyen vejetaryenler

Eğer siz de demir eksikliği anemisi riski altındaysanız, kan testi yaptırmanın veya beslenme düzeninde değişikliğe gitmenin size fayda sağlayıp sağlamayacağı konusunu doktorunuza  danışmalısınız. Bu, sizin için açınızdan yararlı bir yol olacaktır.

Demir Eksikliği Anemisi Nasıl Teşhis Edilir?

Herhangi bir doktor anemi tanısını, yapacağı kan testleri yardımı ile kolaylıkla teşhis edebilir. Doktorun kullanacağı testler genellikle şunlardır:

Kan hücresi sayımı testi

Kan hücresi sayımı bir doktorun teşhis ederken kullanacağı ilk testtir.  Bu test yardımı ile doktor, aşağıda yer alan kandaki bileşenlerin hepsinin miktarını ölçebilir. Bu bileşenler nelerdir bir bakalım:

  • Kırmızı kan hücreleri (alyuvarlar)
  • Beyaz kan hücreleri (akyuvarlar)
  • Hemoglobin
  • Hematokrit
  • Trombositler

Tam teşekküllü bir kan sayımı testi, demir eksikliği anemisinin  teşhisi için gerekli olan kanınızdaki tüm yardımcı bilgileri sağlar. Yapılan kan testi sayesinde kanınız ile ilgili şu bilgiler elde edilmiş olacaktır.

  • Hematokrit değeri. Bu değer, kırmızı kan hücrelerinin yani alyuvarların, toplam kan hacmine olan oranını gösterir.
  • Hemoglobin seviyesi
  • Kanınızdaki kırmızı kan hücrelerinin boyutu

Hematokrit değeri yetişkin kadınlarda 34,0 ile 44,5 arasında olması gerekir iken, bu yüzde yetişkin erkeklerde % 38,8 ile  % 50 arasındadır. Hemoglobin oranı yetişkin bir kadında desilitre başına 12 ile 15,5 gram arasında olması gerekir.  Yetişkin bir erkek için ise bu oran desilitre başına 13,5 ile 17,5 gram arasındadır.

Eğer demir eksikliği anemisi iseniz test sonucunda hematokrit ve hemoglobin değerleriniz olması gerektiğinden düşük çıkacaktır. Aynı şekilde kırmızı kan hücrelerinizin boyutları da normalinden daha küçük olacaktır.

Kan sayımı testi rutin bir muayenenin bir parçası olarak yapılır. Kişinin sağlığını nasıl olduğu hakkında genel bir izlenim verir.  Her ameliyat öncesinde rutin olarak yapılır. Ben de bu test demir eksikliği anemisinin teşhisinde önemli bir kriterdir. Takdir edersiniz ki  birçok insan demir eksikliği anemisi olduğunun farkında bile değildir.

Diğer Testler 

Anemi genellikle tam teşekküllü bir kan sayım testi ile teşhis edilebilir.  Eğer sonucunuz anemi hastası olduğunuz yönünde ise doktorunuz aneminizin ne kadar şiddetli olduğunu belirlemek ve buna yönelik tedavi yönteminin belirlenmesi için ekstradan daha başka kan testleri isteyebilir.  Bunun yanında kanınızı mikroskop yardımı ile inceleme seçeneğini de değerlendirebilir. Yapılacak olan diğer kan testleri kanınız hakkında aşağıdaki önemli bilgileri doktorunuza verecektir:

  • Kanınızdaki demir seviyesi
  • Kırmızı kan hücrelerinizin boyutu ve rengi. Eğer demir eksikliğiniz varsa kırmızı kan hücrelerini izin rengi normalinden daha soluk olacaktır.
  • Ferritin seviyeleriniz
  • Toplam demir bağlama kapasitesi (TIBC)

Ferritin vücudunuzdaki  demirin depolanmasına yardımcı olan bir protein çeşididir. Kanınızdaki Ferritin seviyesinin düşük olması, vücudunuzda depolanan demir seviyesinin olması gerektiğinden daha düşük olduğunu gösterir. Toplam demir bağlama  kapasitenizi belirlemek için yapılan TIBC testi ile kanınızdaki transferrin miktarını da belirlemiş oluruz. Transferrin vücuttaki demiri taşınmasına yardımcı olan proteindir.

Eğer doktorunuz kansızlığınızın sebebi olarak iç kanamadan şüpheleniyorsa bunun için de ek testler isteyebilir. Yapabileceği testlerden bir tanesi dışkı testidir. Bu test sonunda dışkınızda kan izine rastlanırsa bu durum bağırsaklarınızda bir kanama olabileceğini gösterir.

Dışkı testinizin negatif çıkması durumunda doktorunuz diğer bir seçenek olarak size endoskopi yapılmasını önerebilir. Endoskopi, gastrointestinal (sindirim) sisteminizin çeperlerini görüntülemek için esnek bir tüp üzerine yerleştirilmiş küçük bir kamera yardımıyla yapılır. Doktorunuz  üst endoskopi (EGD) testi yaparak yemek borusunu, midenizin iç çeperini ve ince bağırsağınızın üst kısmını derinlemesine inceleyecektir.

Doktorunuz bu testleri de yeterli görmeyip size kolonoskopi veya alt endoskopi  yapılmasını isteyebilir.  Böylelikle kalın bağırsağınızın üst kısmını teşkil eden kolon çeperini de incelemiş olacaktır.  Üst kısımda da belirttiğim gibi bu testlerin hepsi Gastrointestinal kanama kaynaklarını belirlemeye yönelik testlerdir.

Kadınlarda Demir Eksikliği Anemisi

Gebelik, aşırı adet kanamaları ve uterus tiroidleri kadınların demir eksikliği anemisini yaşama ihtimalini yükselten  nedenlerdendir. Bir kadının ağır adet kanaması geçirmesi demek aynı süreci yaşayan diğer kadınlarla karşılaştırıldığında  kanamasının daha uzun ve şiddetli olduğu anlamına gelir. Amerikan Hastalık Kontrolü ve Hastalıkları Önleme merkezlerinin verilerine göre tipik bir adet kanaması 4 veya 5 gün sürer.  Bu süreçte vücuttan kaybedilen kan miktarı yaklaşık olarak 2-3  yemek kaşığı kadardır. Ağır adet kanaması geçiren bir kadında ise bu süre yedi günden daha uzundur. Vücuttan kaybedilen kan miktarı ise normalde olması gerektiğinin neredeyse iki katıdır.

Amerikan Ulusal Kalp, Akciğer ve Kan Enstitüsü’nün araştırmalarına göre çocuk doğurma çağındaki kadınların yüzde 20’sinde demir eksikliği anemisi mevcuttur. Gebe kadınların demir eksikliği anemisi olma ihtimali ise diğer kadınlara göre daha yüksektir.  Çünkü büyüyen bebeklerinin bakımını ve beslenmesini sağlamak, vücutlarının daha fazla kana ihtiyaç duymasına neden olur.

Amerikan Ulusal Kalp, Akciğer ve Kan Enstitüsü’nün araştırmalarına göre çocuk doğurma çağındaki kadınların yüzde 20’sinde demir eksikliği anemisi mevcuttur. Gebe kadınların demir eksikliği anemisi olma ihtimali ise diğer kadınlara göre daha yüksektir.  Çünkü büyüyen bebeklerinin bakımını ve beslenmesini sağlamak, vücutlarının daha fazla kana ihtiyaç duymasına neden olur.

Doktorunuzun yapacağı Pelvik ultrasonu, fibroid gibi kadının adet döneminde aşırı kanama geçirmesine sebep olabilecek ana kaynağı bulmasına yardımcı olabilir.

Aslında rahim fibroidleri, demir eksikliği  anemisinde olduğu gibi sık ve şiddetli semptomlara sebep olmazlar. Ancak rahim bölgesindeki kaslar şiştiğinde  durum farklı olabilir. Her ne kadar şişen kaslar kansere sebep olmasa da demir eksikliği anemisine yol açacak ağır  adet kanamalarına sebep olabilir.

Demir Eksikliği Anemisi Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Demir eksikliği anemisi  vakalarının çoğu hafif geçer ve ciddi komplikasyonlara sebep olmaz.  Bu tür anemiler kolay bir  şekilde tedavi edilebilir.Ancak anemi ve demir eksikliği  gerektiği gibi tedavi edilmezse  bu  sefer  de aneminin tetiklediği  diğer sağlık problemleri ile uğraşmak zorunda kalırsınız.  Bu sağlık problemleri şunlar olabilir:

Hızlı ve Düzensiz Kalp Atışı

Anemi hastası olduğunuzda kalbiniz, kanınızdaki düşük oksijen miktarını telafi etmek için daha fazla kan pompalayacaktır. Bu durum kalbinizin düzensiz ve hızlı bir şekilde atmasına sebep olur. Kalbinizin anormal şekilde ve tempolu çalışması ileriki aşamalarda  kalp yetmezliğine ve kalbinizin aşırı büyümesine sebep olabilir.

Hamilelik Komplikasyonları

Aşırı derecede demir eksikliği vakalarında erken doğum  riski vardır.  Bu sebeple yeni doğan çocuk kilo olarak emsallerine göre daha düşük olabilir. Bunun önüne geçmek için birçok hamile kadın doğum öncesi bakımlarının bir parçası olarak demir takviyesi alır.

Bebeklerde ve Çocuklarda Büyümenin Gecikmesi

Aşırı derecede demir eksikliği olan bebek ve çocukların büyüme ve gelişme hızlarında akranlarına göre gecikme veya yavaş ilerleme söz konusu olabilir. Ayrıca bu çocuklar enfeksiyon riskine karşı daha savunmasızdırlar.

Demir Eksikliği Anemisi Tedavisi  

Demir takviyesi

Doktorunuzun önerdiği demir tabletleri vücudunuzdaki demir seviyesinin düzelmesine yardımcı olabilir. bu tabletleri mümkün olduğunca aç karna almanız yararınıza olacaktır. Çünkü vücudunuz bu tabletleri boş iken daha iyi emecektir. Eğer bu şekilde kullanmanız midenizin dengesini bozacak olursa, tabletleri yemeklerden sonra almanızda bir sakınca yok.

Demir takviyelerini birkaç ay boyunca düzenli bir şekilde kullanmanız gerekiyor. Ancak bu tabletlerin kullanımı süresince kabızlık ve siyah dışkı yapma gibi sorunlarla karşılaşabileceğinizi unutmayın.

Düzenli beslenme

Aşağıda yazacağım yiyecekleri de içine alacak şekilde beslenmek demir eksikliğinin tedavisine veya önlenmesine yardımcı olabilir:

  • Kırmızı et
  • Koyu yeşil yapraklı sebzeler
  • Kurutulmuş meyveler
  • Fındık
  • Demir minerali içeren tahıllar

Bununla birlikte C vitamini, vücudunuzun demir mineralini daha iyi emmesine yardımcı olur. Eğer demir tableti kullanıyorsanız doktorunuz muhtemelen tabletlerinizi bir bardak portakal suyu veya narenciye eşliğinde almanızı önerecektir.

Kanamanın kaynağını bulup tedavi etme

Adet döneminizde yaşadığınız aşırı kan kaybı sizde zafiyet yaratıyorsa demir takviyesi almanızın size pek bir yararı olmayacaktır. Doktor, adet kanaması ağır olan hastalar için doğum kontrol hapları verebilir. Bu haplar kanamanızın her seferinde biraz daha azalmasını sağlayabilir.

Ancak çok ciddi kanama vakalarında kan nakli yapmak kaybedilen kan ve demir miktarını derhal tedavi edecektir.

Önleyici Tedbirler Alma

Eğer demir eksikliği anemisi vücudunuzun demir mineralini yeterince alamaması sebebi ile meydana gelmiş ise, bu eksikliği demir bakımından zengin gıdalar ve bol miktarda C vitamini tüketimi ile giderebilirsiniz. Özellikle anneler bebeklerini anne sütü ile veya demir takviyeli mamalar ile beslemesi gerektiğini unutmamalıdır.

Demir içeriği yüksek olan yiyeceklerden bazıları şunlardır:

  • Kuzu eti, domuz eti, tavuk ve sığır eti
  • Fasulye, barbunya
  • Kabak ve kabak çekirdeği
  • Ispanak gibi yeşil yapraklı olan sebzeler
  • Kuru üzüm ve kurutulmuş meyveler
  • Her çeşit yumurta
  • Midye, sardalye, karides ve istiridye gibi deniz ürünleri
  • Demir takviyeli kuru ve hazır tahıllar

C Vitamini bakımından yüksek olan yiyeceklerden bazıları da şunlardır:

  • Portakal, greyfurt, çilek, kivi, guava, papaya, ananas, kavun ve mango türevi meyveler
  • Brokoli
  • Kırmızı ve yeşil biber
  • Brüksel lahanası
  • Karnıbahar
  • Domates
  • Yeşil yapraklı sebzeler
ÖZET

Demir eksikliği anemisini kendinizin teşhis ettiğini ve buna uygun şekilde tedaviye başladığınızı varsayalım. Bu durum kanınızdaki aşırı demir nedeniyle sağlığınız üzerinde olumsuz etkilere neden olabilir. Kanınızda olması gerektiğinden fazla demir olması başta karaciğer hasarı olmak üzere kabızlık gibi bir takım komplikasyonlara da sebebiyet verebilir. Vücudunuzda demir eksikliği anemisi belirtileri var ise yapılacak en mantıklı hareket doktorunuza müracaat etmek olacaktır.

Kaynak: HABER MERKEZİ