Bu tip akciğer hastalıkları solunum yollarınızı, akciğer dokularınızı veya akciğerlerinize giren ve çıkan kan dolaşımını etkileyebilir. İşte akciğer hastalıklarının en yaygın türleri, nedenleri, olası risk faktörleri ve tıbbi yardım ihtiyacına işaret edebilecek olası semptomları.
Astım
Astım, en yaygın kronik akciğer hastalığı türlerinden biridir. Tetiklendiğinde, ciğerleriniz şişer ve daralır, bu da nefes almayı zorlaştırır. Belirtiler şu şekildedir:
- hırıltılı solunum
- yeterince hava alamamak
- öksürme
- göğsünde gerginlik hissi
Bu semptomları yaşarsanız, vakit kaybetmeden bir doktora görünmek önemlidir. Tetikleyiciler, çeşitli alerjenler, toz, kirlilik, stres ve aşırı egzersiz yapmak gibi etmenlerdir.
Astım genellikle çocuklukta başlar, ancak daha sonra da ortaya çıkabilir. Tedavi edilemez, ancak ilaçlar semptomları kontrol etmeye yardımcı olabilir.
Astımı olan çoğu insan bunu iyi yönetebilir, dolu dolu ve sağlıklı bir yaşamın tadını çıkarabilir. Tedavi olmaması durumunda ise hastalık ölümcül olabilir. Sadece Amerika’da bile yılda 3 binin üzerinde insan astım sebebiyle hayatını kaybediyor.
Doktorlar astımın nedenlerini hala tam olarak bilmiyor olsa da, kalıtımsal sebeplerin (genetiğin) büyük bir rol oynadığına inanıyorlar. Kısacası ailenizden birinde astım varsa, astım riskiniz artacaktır.
Diğer risk faktörleri şu şekildedir:
- çeşitli alerjilere sahip olmak
- aşırı kilolu olmak
- sigara içmek
- tozlu ortamlara ve maddelere sık sık maruz kalmak
Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH)
Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), akciğerlerinizin iltihaplandığı ve nefes almayı zorlaştıran kronik bir akciğer rahatsızlığıdır. Enflamasyon, aşırı mukus üretimine ve akciğerlerinizin iç yüzeyinin kalınlaşmasına yol açar. Hava keseleri veya alveoller, oksijeni içeri sokma ve karbondioksiti dışarı atma konusunda oldukça zorlanır.
KOAH’lı kişiler tipik olarak aşağıdaki durumlardan birine veya her ikisine sahiptir:
Amfizem: Bu hastalık ciğerlerinizdeki hava keselerine zarar verir. Sağlıklı olduğunda hava keseleri güçlü ve esnektir. Amfizem onları zayıflatır ve sonuç olarak yırtılmalarına sebep olabilir.
Kronik bronşit: Soğuk algınlığı veya sinüs enfeksiyonu geçirdiğinizde bronşit yaşamış olabilirsiniz. Kronik bronşit, asla geçmediği için daha ciddidir. Akciğerlerinizdeki bronşiyal tüplerin iltihaplanmasına neden olur. Bu mukus üretimini artırır.
Amfizem belirtileri:
- nefes darlığı
- hırıltılı solunum
- yeterince hava alamama hissi
Kronik bronşit belirtileri:
- sık öksürük
- mukus öksürmek
- nefes darlığı
- göğüste sıkışma
KOAH, güçlü bir genetik bileşene sahip olmasına rağmen, çoğunlukla sigaranın neden olduğu tedavi edilemez, ilerleyici bir hastalıktır. Diğer risk faktörleri şu şekildedir:
- pasif içicilik (sigara dumanına maruz kalma)
- hava kirliliği
- toz ve dumana mesleki olarak maruz kalma
KOAH semptomları zamanla ağırlaşabilir. Bununla birlikte, uygulanabilecek tedaviler ilerlemeyi yavaşlatmaya yardımcı olabilir.
İnterstisyel Akciğer Hastalığı
“İnterstisyel akciğer hastalığı” başlığı altında birçok farklı akciğer hastalığı yer alır. İnterstisyel akciğer hastalıkları, 200’den fazla akciğer hastalığını içerir. Bunlardan bazıları:
- sarkoidoz
- idiyopatik pulmoner fibroz (IPF)
- şangerhans hücreli histiyositoz
- bronşiyolit obliterans
Tüm bu hastalıklarda olan şeyler benzerdir: Akciğerlerinizdeki doku hasar görür, iltihaplanır ve sertleşir. Yara dokusu, ciğerlerinizdeki hava keseleri arasındaki boşluk olan interstisyumda gelişir.
Yara izi yayıldıkça ciğerlerinizi daha sert hale getirir, böylece ciğerleriniz eskisi kadar kolay genişleyemez ve büzüşemezler. Belirtileri ise aşağıdaki gibidir:
- kuru öksürük
- nefes darlığı
- nefes almada zorluk
Ailenizde bu hastalıklardan biri varsa, sigara içiyorsanız ve asbest veya diğer enflamatuar kirleticilere maruz kalırsanız daha fazla risk altında olabilirsiniz. Bazı otoimmün hastalıklar ayrıca romatoid artrit, lupus (kelebek hastalığı) ve Sjogren sendromu dahil interstisyel akciğer hastalıklarına bağlı olarak görülür.
Diğer risk faktörleri arasında kanser tedavileri için radyasyona maruz kalmak, antibiyotikler ve reçeteli kalp hapları gibi bazı ilaçlar almak yer alır.
Pulmoner Hipertansiyon
Pulmoner hipertansiyon, akciğerlerinizdeki yüksek tansiyondur. Vücudunuzdaki tüm kan damarlarını etkileyen normal yüksek tansiyonun aksine, pulmoner hipertansiyon yalnızca kalbiniz ve akciğerleriniz arasındaki kan damarlarını etkiler.
Bu kan damarları daralır ve bazen tıkanır, sertleşir ve kalınlaşabilir. Kalbinizin daha çok çalışması ve kanı daha kuvvetli itmesi gerekir, bu da akciğer arterleri oluşturabilir ve kılcal damarlardaki kan basıncını artırır.
Gen mutasyonları, ilaçlar ve doğuştan kalp hastalıklarının tümü pulmoner hipertansiyona neden olabilir. İnterstisyel akciğer hastalığı ve KOAH gibi diğer akciğer hastalıkları da sorumlu olabilir. Tedavi edilmezse, durum kan pıhtıları, ritim bozukluğu ve kalp yetmezliği gibi komplikasyonlara yol açabilir.
Pulmoner hipertansiyona sebep olabilecek risk faktörleri ise şu şekildedir:
- aşırı kilolu olmak
- aile geçmişinde akciğer rahatsızlıkları bulunması
- başka bir akciğer hastalığına sahip olmak
- yasadışı uyuşturucu kullanmak
- iştah kesici ilaçlar gibi bazı ilaçları almak
Belirtileri şu şekildedir:
- nefes darlığı
- göğüs ağrısı
- baş dönmesi
- yorgunluk ve halsizlik
- hızlı kalp atış hızı
- ayak bileklerinde ödem (şişlik) oluşması
Bu hastalık iyileştirilemez ancak tedaviler, kan basıncının daha normal bir düzeye indirilmesine yardımcı olabilir. Seçenekler arasında kan sulandırıcılar, diüretikler ve kan damarı dilatörleri gibi ilaçlar bulunur. Son çare olarak ameliyat ve kalp nakli gibi seçenekler de gerekebilir.
Kistik Fibrozis
Kistik fibroz, yeni doğan çocukları etkileyen kalıtsal bir akciğer hastalığıdır ve vücuttaki mukus yapısını değiştirir. Kistik fibrozlu bir kişide kaygan ve sulu olmanın aksine mukus; kalın, yapışkan ve oldukça fazladır.
Bu kalın mukus ciğerlerinizde birikerek nefes almayı zorlaştırabilir. Çok fazla olduğu için, bakteriler daha kolay büyür ve akciğer enfeksiyonu riskini artırır.
Belirtiler genellikle bebeklik döneminde başlar ve şu şekildedir:
- kronik öksürük
- hırıltılı solunum
- nefes darlığı
- mukus öksürmek (balgam çıkarmak)
- tekrarlayan soğuk algınlığı sorunları
- ekstra tuzlu terleme
- sık yaşanan sinüs enfeksiyonları
Doktorlar, kistik fibrozun normalde hücrelerdeki tuz seviyesini düzenleyen bir gen mutasyonundan kaynaklandığını bilirler. Mutasyon, bu genin arızalanmasına, mukus yapısının değişmesine ve terdeki tuzu artırmasına neden olur. Hastalığın tedavisi yoktur, ancak tedavi semptomları hafifletir ve ilerlemeyi yavaşlatır.
Erken tedavi kilit noktadır, bu yüzden doktorlar artık hastalığı düzenli olarak taramaktadır. İlaçlar ve fizik tedavi, mukusu azaltmaya ve akciğer enfeksiyonlarını önlemeye yardımcı olur.
Kronik Zatürre
Pnömoni, bakteri, virüs veya mantarların neden olduğu bir akciğer enfeksiyonudur. Mikroorganizmalar akciğerlerde büyür ve gelişerek ağır semptomlar ortaya çıkarır. Hava keseleri iltihaplanır ve oksijen akışını bozan sıvıyla dolabilir. Çoğunlukla birkaç hafta içinde iyileşme görülürken, nadir de olsa hastalık devam eder ve hatta ölümcül olabilir.
Pnömoni birçok insanda olabilir, ancak aşağıdaki nedenlerden dolayı akciğerleri “nispeten” savunmasız olan insanlarda gelişmesi daha olasıdır:
- sigara içenlerde
- zayıf bir bağışıklık sistemi
- farklı bir akciğer hastalığına sahip olmak
Zatürre genelde tedavi edilebilen bir hastalık olarak görülü. Antibiyotikler ve antiviral ilaçlar yardımcı olabilirken zaman, dinlenme ve yeterli su alımı ile hastalığı yenmek mümkündür. Yine de bazı durumlarda tekrar tekrar ortaya çıkabilir ve kronik bir hastalık haline gelebilir.
Kronik zatürree semptomları:
- kan tükürme
- şişmiş lenf düğümleri
- titreme
- kalıcı ateş
Belirtiler bir ay veya daha uzun süre devam edebilir. Antibiyotik alsanız bile, tedaviyi bitirdiğinizde semptomlar tekrar ortaya çıkabilir.
Düzenli tedaviler işe yaramazsa, doktorunuz hastaneye yatmayı önerebilir, böylece ek tedavi ve dinlenme fırsatı ile iyileşme süreciniz hızlanacaktır. Kronik pnömoninin olası komplikasyonları arasında akciğer apseleri (akciğerlerinizde veya çevresinde irin cepleri), vücudunuzda kontrolsüz iltihaplanma ve solunum yetmezliği bulunur.
Akciğer Kanseri
Akciğer kanseri, akciğerlerinizdeki hücrelerin anormal şekilde büyüdüğü ve yavaş yavaş tümör geliştirdiği bir hastalıktır. Tümörler büyüdükçe ve sayıları arttıkça, akciğerlerinizin işlevlerini yerine getirmesini zorlaştırabilirler. Ayrıca devamında kanserli hücreler vücudunuzun diğer bölgelerine yayılabilir.
Mayo Clinic‘e göre, genel ölçüde kanser ölümlerinin en önde geleni akciğer kanseri. Kötü yanı ise, herhangi bir belirti oluşturmadan tümörün uzun bir süre büyüyebiliyor olması. Semptomlar geliştiğinde, genellikle başka sebeplerden kaynaklandığı düşünülür. Örneğin, devamlı olan bir öksürük bile akciğer kanserinin bir belirtisi olabilir, ancak diğer akciğer hastalıklarından da kaynaklanabileceği için bu öksürükler ciddi bir sorun gibi görülmeyebilir.
Akciğer kanserinin diğer olası semptomları şunları içerir:
- hırıltılı solunum
- nefes darlığı
- ani kilo kayıpları
- kan tükürme
En çok risk altında olan gruplar:
- sigara içenler
- yaşanan çevrede hava kirliliğinin yüksek olması
- ailede akciğer kanseri olan biri varsa
- bireyin farklı kanser vakalarından oluşan bir geçmişi varsa
Tedavi, akciğer kanserinin türüne ve ciddiyetine bağlıdır. Doktorunuz kemoterapi ve ek ilaç tedavilerini önerebilir, tedavi sürecine sadık kalmak çok çok önemlidir. Ayrıca erken tanı tedavinin başarılı olması için en büyük önemi taşır.
Akciğerleri Koruma ve Akciğer Hastalıklarından Korunma Yolları
Kronik akciğer hastalığından kaçınma olasılığınızı artırmak için şu ipuçlarını göz önünde bulundurun:
- Sigara, alkol ve uyuşturucu maddeler kullanmayın, pasif içiciliğe maruz kalmamaya çalışın
- Dış ortamda, işte ve evinizde havayı kirleten maddelere maruziyetinizi azaltmaya çalışın.
- Düzenli egzersiz yapın. Kalp atış hızınızı artıran kardiyovasküler egzersizleri deneyebilirsiniz.
- Besleyici ve sağlıklı bir diyet uygulayın.
- Düzenli kontrol yaptırın.
- Her yıl grip aşısı yaptırdığınızdan emin olun ve 65 yaşını doldurduktan sonra zatürre aşısını ihmal etmeyin.
- Akciğer kanseri riski altındaysanız, doktorunuza tarama seçenekleri hakkında danışın.
- Radyasyondan olabildiğince uzak kalın, elektronik cihaz maruziyetinizi azaltın.
- Ellerinizi düzenli olarak yıkayın, yüzünüze dokunmaktan kaçının ve akciğer hastalıklarına sahip kişilerden uzak durun.
