Progesteron nedir?
Kadınlarda ön hipofizden salgılanan lutein yapan hormonun (LH) denetimi ile, yumurtalıklar tarafından salgılanan insan ve diğer canlılarda adet döngüsü, gebelik ve embriyogenez de önemli etkisi olan cinsiyet ve steroit hormonudur.
Progesteron hormonu düzenli bir şekilde her ay rahmi hamilelik için hazırlayan bir diğer kadınlık hormonudur. Ayın ikinci yarısından itibaren progesteron miktarı, bir iki gün içerisinde yükselir ve rutin adet kanaması ile beraber düşer. Kullanılan doğum kontrol hapları progesteronun sentetik formlarıdır. Progesteron yumurtalıkların salgıladığı bir cinsiyet hormonudur. Ön hipofizden salgılanan lutein yapıcı hormonun kontrolü ile birlikte üretilir. Progesteron genel etkenlerini kadının cinsel organlarında belli eder. Östrojenin fonksiyonlarını bastırarak östrojen ile beraber birtakım değişimlere sebep olur. Döl yatağı, uterus kas dokusunun uyarılarını minimum seviyeye indirerek, kasılmasını zorlaştırır. Böylelikle bu salgının artmasına yardımcı olur. Döl yatağının ağzında bulunan (serviks) bezlerin salgısının birleşmesi ile özelliklerini değiştirerek, döl yatağında ki döllenen yumurtanın daha rahat bir şekilde yerleşmesi için lazım olan mekanı hazırlar. Bu özellikleri ile beraber hamileliğin başlamasını ve başlayan bu hamileliğin sürmesine yardımcı olan progesteron aynı zamanda hamilelikte diğer hormonlar ile beraber meme dokusunu geliştirerek bu dokunun doğumun gerçekleşmesinin ardından süt salgılamaya hazır hale gelmesine yardımcı olur. Düşük tehlikesinin olduğu durumlarda erken kalınan hamilelikte bazı zamanlar progesteron az olması durumu düşünülerek düşüğü engellemek adına az oranda progesteron ilaçları (duphaston ve progestan gibi) doktorun tavsiyesi ile birlikte kullanılmaktadır.
Progesteron testi nedir? Ne işe yarar ?
Progesteron testi; Progesteron hormonun değerlerini incelemek için uygulanan bir testtir. Kan tahlili ile beraber ortaya çıkmaktadır. Yapılan testin sonucuna göre rahimde yumurtlama durumunun var olup olmadığına karar verilir. Test sonucu 10 ng/mg ve üstünde olur ise yumurtlamanın varlığına karar verilir. Aynı zamanda kısırlığın sebeplerinden olan ve progesteron seviyesinin düşüklüğü ile meydana gelen luteal faz defekti sorunlarının teşhisi durumunda da progesteron testi yararlı olur.
Progesteron ölçümü (tahlil) hangi durumlarda yapılır?
– İnfertilite (kısırlık) tedavisinde ovulasyon tespiti için: Progesteron seviyesinde düşüklük olması, ovulasyon bulunmadığını belirtir.
– Ektopik gebelik (dış gebelik) teşhisinde yapılır.
Hangi durumlarda Progesteron kullanılmamalıdır?
1- Hamile veya emzirenler,
2- Meme kanseri teşhisi konanlar,
3- Depresyon ilacı kullananlar,
4- Damar hastalığı olanlar,
5- Karaciğer hastalığı olanlar,
6- Adet dönemi ile alakalı vajinal kanama var ise bu durumlarda Progesteron kullanılmamalıdır.
Progesteron hormonun görevi
Progesteron hormonunun görevi, oluşabilecek bir hamilelik durumu için kadın organizmasını, özellikle de rahmini hazırlamak ve hamilelik gerçekleşmiş ise bu durumun sürdürülmesini sağlamaktır. Progesteron, plasenta ve böbrek üstü bezinden salgılanmaktadır. Kanda bulunan büyük oranda ki proteinlere bağlı olarak taşınır. Progesteron, östrojen hormonunun etkisi ile beraber kalınlaşan endometriumu (döl yatağının en iç tabakası) döllenmiş olan yumurtayı, ilk hücrelerini içerisinde bulundurabilecek bir yeterliliğe getirir, böylelikle de endometrium da bulunan kan damarları ve salgı bezleri çoğalır. Bu bezlerden karbonhidrat bakımından zengin bir salgı salgılanır. Progesteronun bir diğer etkisi de dölyatağı kaslarının oksitosin hormonuna olan duyarlılıklarını en aza indirerek bu kasların kasılmasının önüne geçip düşük olayını engellemektir. Dölyatağı boynunda hazırlanan mukus salgısı, progesteronun etkisi ile beraber yoğunlaşır, spenniumlara geçirgenliği azaltır. Doğumun gerçekleşmesi ile birlikte en önemli progesteron üreticisi olan plasenta çıktığından, hamilelik süresince var olan progesteron salgılanmasında önemli bir azalma gerçekleşir.
Progesteron değerleri nelerdir?
Progesteron değerleri yapılan tahlilin adet dönemi içinde uygulanan adet gününe göre değişkenlik göstermektedir. Eğer adetin siklusunun ilk yarısında progesteron testi yapılır ise, progesteron değerleri farklı, progesteron testi adet siklusunun ikinci yarısı yapılır ise, sonuç daha farklı çıkmaktadır.
Normal Kabul Edilen Değerler:
Erkek:
-0.1-1 ng/ml
Kadın:
-Faliküler Faz: 0.2-1.4 ng/ml
-Luteal Faz: 4-25 ng/ml
–Menopoz: 0.1-1 ng/ml
Progesteron azlığına sebep olan nedenler aşağıda ki gibi sıralanmıştır ;
– Gebelikte
– Adregenital sendrom
– Cushing sendromu
Progesteron seviyesinin yüksek olmasına sebep olan nedenler aşağıda ki gibi sıralanmıştır ;
– Turner sendromu
– Yumurtlamanın gerçekleşmediği düzensiz adetler
– Hipofiz besinleri
Progesteron hormonunun kadın vücudundaki etkileri:
– Vajen epitelinde glikojen biriktirmesini azaltarak, bu sebepten dolayı vajende pH oranı artar, alkali ortam meydana gelir. Progesteron etkisi ile vajen epitelinde intermediate hücre hakimiyeti oluşur (hamilelik durumunda olduğu gibi).
– Servikal mukusu kalınlaştırıarak pH oranını azaltır ve asitleştirir. Bu durum hamilelik durumunu zorlaştırıcı bir etkidir.
– Endometrium gland ile stromasında antiproliferatif etki gösterir.
– Endometriumda östrojen reseptörün meydana gelmesini azaltır.
– Göğüslerde lobüler ve alveolar doku gelişimini arttırır.
– Ovulasyon (yumurtlama) gerçekleşmeden önce pozitif feedback etki ile FSH salınımını arttırır. Aksine LH üzerine negatif feedback etki oluşturur.
– Progesteron termojenik bir hormondur ve kadınlarda oluşan yumurtlamanın ardından vücudun ısısındaki yükselmeden sorumludur.
– Vücutta su ve tuzun biriktirilmesine sebebiyet verir.
– Düz kaslarda gevşemenin oluşmasını sağlar. Bu sebepten dolayı hamilelikte safra stazı, reflü, kabızlık gelişir.
Progesteron ilaçları (progestin) hangi durumlarda kullanılır?
– Hamilelik sırasında oluşabilecek düşük tedavisinde
– Habitüel abortus
– Preterm eylem (erken doğum) proflaksisi
– İnfertilite (kısırlık) tedavisi ile birlikte IVF (tüp bebek) tedavileri
– Adet düzensizliğinin tedavisinde
– PCOS (Polikistik over sendromu)
– Endometrial hiperplazi
– Menstrüasyonu geciktirmek amacı ile
– Katameniel epilepsi
– Doğum kontrolar hapları ve 3 aylık iğneler içerisinde bulunur
– Acil kontrasepsiyon amacı ile
– Amenore teşhisinde progesteron challenge tetkiklerinde kullanılır
