Ülkemizde yaşanan Dünya çapında benzeri görülmemiş bu iki depremin üzüntüsü en derinlerimizde hissediyoruz. Depremzedelerimizin acısını tam anlamıyla anlayamasak da kalbimizdeki sızıdan tahmin edebiliyoruz. Bu zorlu süreçte ülkemizin birlik ve beraberliği karşısında duygulanmamak elde değil. Yanlarında olamasak da uzaktan da olsa elimizden gelenin en iyisini yapıp üretmeye devam etmeliyiz. Biz ayakta kalamazsak depremzede kardeşlerimize hiç bir yararımız dokunmaz. Bu yazımda deprem gibi bir doğal afette nasıl beslenilmeli enkazdan çıkan kişilere nasıl yaklaşılmalı onlardan bahsedeceğim.
Özellikle ani gelişen deprem, sel, yangın, çığ vb. doğal afetler normal insan yaşamı ve faaliyetlerinin kesintiye uğramasına neden olmaktadır. Yapılan istatistiksel çalışmalara göre jeofiziksel olgular sonucu gerçekleşen deprem, doğal afetler arasında etki ve riskleri açısından ikinci sırada yer almaktadır. Doğal afet sırasında ve sonrasında yaşamın devamlılığını sağlamak için su ve besin alımının karşılanabilir olması hayati önem taşımaktadır.
Yaşlılar, bebekler, hamileler gibi afet sonrası desteğe ihtiyaç duyan ve besin yetersizliklerine karşı dayanıklılığı daha az olan gruplar öncelik haline getirilmelidir. Emziren anneler emzirmeye teşvik edilmelidir. Hamile ve gebe kadınların enerji ihtiyacının daha fazla olduğu unutulmamalıdır. Özel gereksinimi olan bireyler de bu durumda unutulmamalıdır. Süt alerjisi olan bebekler, çölyak hastaları, şeker hastaları gibi bireyler glütensiz, diyabetik, enteral ürün tedariği yapılmalıdır.
Deprem sonrası malnütrisyon, zehirlenme, anksiyete, depresyon gibi birçok sağlık problemi ortaya çıkabilir. Deprem sonrası gıdaları muhafaza etme koşulları zorlaşacağından süt ürünleri gibi kolay bozulacak yiyeceklere besin zehirlenmelerine karşın dikkat edilmelidir. Meyve ve sebzelerde hijyen sorunu oluşturacağı için yeterli ortam kurulana kadar bunlardan uzak durmak gerekmektedir. Bozulmayacak kuru gıdalara öncelik verilmelidir. Bal, helva, zeytin, pekmez, tahıllar, makarna ve kurubaklagiller gibi. Soğuk kış şartlarında sıcak çay ve çorba ikramı yapılabilir. Türk toplumunda çay önemli bir içecektir.
Malnütrisyonu engellemek için yüksek enerjili ve yüksek proteinli besinler tüketilmelidir. Yüksek enerjili yiyecekler sindirimi kolay, vitamin ve mineral bakımından zengin, doğal ve besin değeri yüksek yiyeceklerdir. Genellikle enerji veren yiyeceklerle yüksek kalorili yiyecekler birbiriyle karıştırılır; ancak bu ikisi birbirinden tamamen farklıdır. Örneğin kişi kendini bitkin hissettiğinde 1.500 kalorilik bir fast-food hamburger menüsü yemek enerjisini yerine getirmez, aksine kan şekerinin dalgalanmasına neden olacağı için bir süre sonra kendini daha yorgun hissetmesine neden olur.
Crush Sendromu; ezilme biçiminde yaralanma, uzun süreli sıkışma ve hareketsizlik sonucunda ortaya çıkar. Belirgin doku zedelenmesi ve kas nekrozu vardır. Kasların aşırı derecede ezilmesi, hızlı ve etkili bir tedavi uygulanmadığı durumda ölümle sonuçlanabilecek bir sürece ilerleyebilir. Crush Sendromunun genel ve böbrekler üzerine olumsuz etkilerini önlemek için çok erken ve hızlı davranmak gerekir.
Göçük altından kurtulan ve ilk başta sağlıklı görünen kişiler ezilen doku proteinlerinin kana karışması ve böbrek, kalp, akciğer gibi organları etkilemesi nedeniyle bir süre sonra solunumda güçlük çekiyor. Kan basıncında düşme ve solunumda güçlük çekme ile başta sağlıklı görülen depremzedeler beklenmedik bir şekilde hayatlarını kaybedebiliyor.
Enkaz altından çıkarılar bireyleri bekleyen en büyük sorunlardan biri böbrek yetmezliğidir. Göçük altından çıkarılan bireylere ilk çıkan bölgesinden serum verilmelidir. Bu durumda damardaki sıvının arttırılması çok önemlidir. Eğer serum verilme imkanı yoksa ağızdan su verilmesi gerekmektedir.
Kaslar vücuttaki potasyum deposudur. Potasyum vücutta olması gerekenin üzerine çıkarsa kalp aniden durabilir. Ezilen kaslardan dışarı çıkan potasyum dolaşıma karıştığında bunun önüne geçmek gerekir. Enkaz altındaki insanlara bu yüzden yükü arttırmamak adına potasyum içerikli sıvılar verilmemelidir. Ağızdan sıvı verilmesi durumunda ayran ya da su tercih edilebilirken kesinlikle meyve suyu verilmemelidir.
@diyetisyenyapraksavas
